Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi, Amerikalı psikolog Abraham Maslow’un 1943 yılında geliştirdiği insanların ihtiyaçlarını hiyerarşik bir sıralama üzerine kurgulayan bir teoridir. Nefes alma, beslenme, uyku gibi temel fiziksel ihtiyaçlardan kendini gerçekleştirme ihtiyacına kadar giden ve 5 basamaktan oluşan bu teoride Maslow, kişilik gelişimi ile bireyin bulunduğu ihtiyaç basamağı arasındaki direkt ilişkiden bahseder.
Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi Nedir?
Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi genel olarak 5 farklı kategoride değerlendirilen insanın kişilik yapısının bulunduğu basamağa göre belirlendiği bir ihtiyaçlar teoremidir. Abraham Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramına göre fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçlar bireylerin eylemlerini belirler. Dolayısıyla temel ihtiyaçların yer aldığı birinci basamakta yer alan bireyin tek ihtiyacı fiziksel ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Açlık bir sorunsa bu sorunu çözmek önceliğidir. Dolayısıyla bir sonraki basamak onun için yabancıdır ya da önceliği değildir. Bu durumda gıda, giyinme ve uyuma ihtiyacı olan bireyin önceliği güvenlik değildir. İlk basamak sonraki basamaklara göre daha geniştir. Bir piramit şeklinde ilerleyen hiyerarşide kendini gerçekleştirme en son basamakta piramidin ucunda yer alır.
Bununla birlikte Maslow, 1970 yılında 5 basamağa ek olarak bilişsel, estetik ve başkalarına yardımcı olma gibi ihtiyaçları da ekler. Böylece Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi 8 basamak olarak devam eder. Herhangi bir basamaktaki ihtiyacı giderilmeyen bireyin bir üst basamağa çıkabilme olasılığı yoktur. Dolayısıyla, bireyin kendini gerçekleştirme olarak anılan son basamağa ulaşabilmesi için sırasıyla fiziksel, güvenlik, ait olma ve saygınlık gereksinimi gibi 4 adımı geçmiş olması beklenir.
Mazlow İhtiyaçlar Piramidi Basamakları
Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi basamakları birbirinden farklıdır. Maslow aşağıdan yukarıya büyükten küçüğe doğru sıraladığı basamaklarda farklı insan ihtiyaçlarından bahseder. Bireyin ilk karşılanması gereken ihtiyacı hayatta kalma ihtiyacıdır. Piramidin basamaklarını tırmandıkça fiziksel ihtiyaçlara psikolojik ihtiyaçlar eşlik eder. Psikolojik ihtiyaçların karşılanması ise fiziksel ihtiyaçların karşılanması kadar kolay olmayabilir. Maslow temel ihtiyaçlar hiyerarşisi aşağıdaki 5 basamaktan oluşur.
1.Fizyolojik İhtiyaçlar (nefes alma, besin, yemek, su, cinsellik, uyku, sağlıklı metabolizma, boşaltım)
Bu basamakta tamamen ilkel benliğin ihtiyaçlarından söz etmek mümkündür. En temel ihtiyaç yaşama ihtiyacıdır. Birey, fiziksel olarak hayatta kalmak ve sağlıklı bir yaşam sürmek için temel gereksinimlerini karşılamak durumundadır. Bu nedenle nefes alma, yemek yeme, su, uyku gibi ihtiyaçlarının giderilmesini talep eder. Fizyolojik ihtiyaçların sağlanması sonrasında sağlıklı yaşam için ihtiyaç duyulduğunda evde sağlık desteği de alınabilir. Yaşam ve sağlıklı bir hayat ihtiyaçları karşılandığında güvenlik ve emniyet ihtiyacı ortaya çıkar.
2.Güvenlik İhtiyacı (beden, iş, kaynak, ahlak, aile, sağlık ve mülkiyet güvenliği)
Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisine göre güvenlik ihtiyacı toplumsal bir yaşama geçmeyle başlar. Fiziksel ihtiyaçları giderilen birey aile, okul, iş dünyası gibi sosyal grupların parçası olur. Farklı aile yapılarının oluşması, mülkiyet kavramının ortaya çıkması bedensel, iş, aile, sağlık, mülkiyet gibi güvenlik ihtiyacını da beraberinde getirir. İlk basamakta bireyin canından başka kaybedecek bir şeyi yokken ikinci basamakta ailesi, evi, işi ve sağlığı vardır artık. Bunları korumak için desteğe ihtiyaç duyar. Fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçları karşılanan bireyin ulaşacağı bir sonraki basamak sosyal ihtiyaçlardır.
3.Sosyal İhtiyaçlar (arkadaşlık, aile, cinsel mahremiyet)
Maslow hiyerarşisi güvenli bir ortamda yaşamaya başlayan bireyin hayatını paylaşmak isteyeceğini söyler. Bunun için de arkadaş edinme, güven duyma, kabul görme, şefkat ve sevgi gibi duygusal ihtiyaçlarını karşılamak ister. Özellikle çocukluk döneminde oldukça belirgin olarak ortaya çıkan bu ihtiyaç zaman zaman güvenlik ihtiyacının önüne geçebilir. Birey sosyal bir varlık olarak hayatını sürdürürken bir gruba ait olmak ister ve psikolojik olarak da talepleri olur.
4. Değer Verilme/Saygınlık İhtiyacı (özsaygı, özgüven, başarı, başkalarına saygı duymak, başkaları tarafından saygı duyulmak)
Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi 4. basamağında değer verilme ve saygınlık ihtiyacı vardır. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi saygı ihtiyacını iki kategoride inceler. Birinci kategoride kendine saygı gelir. Kendine saygı başarı ve bireysel özgürlük olduğunda ortaya çıkar. Başkalarından itibar ve saygı görme arzusu ise statü ve prestij gibi kazanılmış pozisyonlarla birlikte gelir. Başarı insanlarda toplum tarafından fark edilme isteği doğurur. Fark edilen insan aynı zamanda kabul edilmek ve değer görmek ister.
5.Kendini Gerçekleştirme (erdemli, yaratıcı, içten, problem çözücü, önyargısız ve hakikatleri kabul eder olmak)
Maslow piramidi temel ihtiyaçlar ve diğer basamakları geçtikten sonra son aşamada kendini gerçekleştirmeden bahseder. 4 temel ihtiyacı da giderilen birey son basamakta potansiyelinin farkındadır. Maslow’a göre çok az insan son basamağa kadar gelebilir. Bulunduğu pozisyona bağlı olarak bireyler en ideal olanı arar. Varsa yetenekleri üzerine odaklanabilecekleri gibi kişisel olarak ulaşmak istedikleri yere varmak için çaba sarf ederler. Bu aşamada yaratıcılık, öğrenme ve anlam arayışı ön plandadır. Abraham Maslow kendini gerçekleştirmeyi başaran insanın mutlu olacağına inanır.
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisinin Özellikleri
Sıralama ve öncelik
Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi ihtiyaç sıralamasının öneminden bahseder. İlk önce en alt basamakta yer alan ihtiyaç gerçekleşmeden bir sonraki aşamaya geçmek mümkün değildir.
İhtiyaçların karşılanması
İlk basamaktaki ihtiyacı karşılanan birey bir sonraki basamak için motive olur. Odağı artık bir sonraki basamakta yer alan ihtiyaçlarının karşılanmasıdır.
İhtiyaçların etkileşimi
Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi birbirleriyle etkileşim halinde olan ihtiyaçlardan oluşur. En altta yer alan temel ihtiyaçların karşılanması güvenlik ihtiyacını da beraberinde getirirken bireyin sosyal gruplara ait olması ise aidiyet ihtiyacını ortaya çıkarır.
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisinin Örnekleri
İş hayatında Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi
Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi hayatın birçok alanına rahatlıkla uygulanabilir. Bir iş yerinde temel ihtiyaç piramidi maaş, yemek, sigortadır. Sonrasında iş güvencesi ve iş güvenliği gelir. Bu ihtiyaçları karşılanan çalışan takım çalışmasıyla aidiyet ihtiyacını giderir. Başarısının takdir edilmesi ve fark edilmesi ve sonrasında aldığı terfi saygı ihtiyacına karşılık gelir. Bu ihtiyaçları karşılanan birey alanında ilerlemek için farklı eğitimler almak ister.
Kişisel gelişimde Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi
Kişisel gelişimde Maslow ihtiyaçlar piramidi esas alındığında bireyin ilk dört basamağı geçerek kendini gerçekleştirme basamağında olduğu düşünülür. Kişisel gelişim kendini gerçekleştirme aşamasında olan bireyin talebidir. Kendi potansiyelinin farkına varan birey gelişime açık noktalarını da tespit ederek kişisel gelişim yolculuğuna çıkar. Kendini gerçekleştirme basamağını mutlulukla ilişkilendiren Maslow, “Eğer bile bile gücünüz yettiğinden daha azını olmayı planlıyorsanız; sizi uyarırım, hayatınızın geri kalan kısmında mutsuz olacaksınız. Kendi yeteneklerinizden ve olanaklarınızdan kaçıyor olacaksınız” der. Dolayısıyla bireyin kişisel gelişiminin önemli olduğuna vurgu yapar.
İhtiyaçlar Hiyerarşisi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisinin zayıf noktaları nelerdir?
Eleştirmenlere göre Maslow herhangi bir problemin olmadığı ideal bir dünyadaki bir hiyerarşik yapıdan bahseder. Bununla birlikte insanın doğasında var olan şiddet, savaşlar, soykırım gibi dünya gerçekleri göz önünde bulundurulduğunda teorinin sadece olumlu bir bakış açısı önerdiği ve bireyci bir tutum sergilediği düşünülebilir.
Maslow’un teorisi neden önemlidir?
Maslow ortaya koyduğu teoriyle insan ihtiyaçlarına yeni bir bakış açısı kazandırmıştır. Bu bakış açısı psikolojide ve eğitimde zaman zaman kullanılmaktadır.
Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi 8 basamak ne demek?
Teoriyi ilk olarak 5 basamaklı tasarlayan Maslow 1970 yılında simetri, düzen güzellik ihtiyacı için estetik, bilmek, anlamak ve keşfetmek ihtiyacı için bilişsel ve başkalarının kendini gerçekleştirmesine yardım etme gibi 3 ihtiyacı da piramidin tepesine doğru yerleştirmiştir.
