Yaşı nüfusun artmasıyla birlikte yaşa bağlı olarak görülen hastalıklar da artar. Bu hastalıklar arasında alzheimer, demans ve kemik erimesi gibi hastalıklar öne çıkar. Yaşam kalitesini düşüren bu tarz hastalıklarla mücadele eden yaş almış kişilerin bakımı hastane ya da sağlık merkezinde değil daha çok evde gerçekleşir. Uzman sağlık görevlisi ya da hasta yakını tarafından gerçekleştirilen bu tarz evde bakım uygulamalarında bazı kritik detaylar öne çıkar.
Yaşlı Bakımı Nedir?
Yaşlı bakımı için her ne kadar huzurevleri, bakım evleri, yaşlı bakımını meslek edinen kişilerden yardım alınsa da temelde yaşlı bireyin ait olduğu aile bireylerinin de yaşlı bakımı konusunda bilgi sahibi olmaları önemlidir. Yaşlı bakımı sadece yaşlı bireyin beslenmesi, kişisel temizliği, hastalıklarının takip altında olmasını içermez. Aynı zamanda bireyin kalan yaşam süresini mümkün olduğunca huzurlu, mutlu bir şekilde geçirmesi için gerekli olan koşulların, davranışların sağlanması hususunu içerir. Kronik hastalığı olan, tekerlekli sandalyeye ya da yatağa bağımlı olan yaşlı bireylerin bakımında öne çıkan konular vardır. Kişinin ev konforunun iyileştirilmesi, evde kullanılması gereken medikal cihazların tespit edilerek temin edilmesi, yatalak yaşlı bireylerde banyo, kişisel temizlik gibi konularda yardımcı ev ürünlerinin temin edilmesi, ev eşyalarının bireyin kolayca ulaşması ve kullanmasını sağlayacak şekilde düzenlenmesi öne çıkan konular arasında yer alır. Bireyin daha konforlu ve huzurlu şekilde kalan yaşamını sürdürebilmesi için bu öncelikler hayata geçirilmelidir.
Yaşlı Bakımı Sırasında Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Yaşlı bakımında, öncelikle evde temizliği, düzeni, havalandırılmış ortamı sağlamak önemlidir. Bireyin yaşamını zorlaştıran eşyaların yerine sade, kolay ulaşılır eşyaları evinde bulundurmak sağlıklı olacaktır. Yaşlı bakımında en önemli konu, bireyin kişisel temizliğinin kişinin sağlığını koruyacak, iyiliğine katkı sağlayacak şekilde yapılmasıdır. Yaşlı bireyin haftada en az bir kere uygun banyo malzemeleriyle yıkanması gerekir. Bireye mümkün olduğunca rahat, pamuklu, teri emen kıyafetler giydirmek önemlidir. Yaşlı bireyin günlük, ağız, diş, kulak, göz, genital bölge, makat temizliğini yapmasını sağlamak gerekir. Bedensel kısıtı varsa bakıcı yardımıyla günlük kişisel temizliğinin 7-8 saatlik periyotlarda yapılması sağlanır. Bireyin hareket imkanı vücut kısıtları nedeniyle azaldığından, kemiklerin zayıflaması, kasların giderek erimesi söz konusudur. Bu nedenle yaşlı bireyin açık havada veya evde kısa süreli yürüyüş yapması sağlanmalıdır. Bireyin fiziksel kısıtı bulunuyorsa o zaman oturduğu yerde hafif kol hareketleri, boyun hareketleri, bacak egzersizi mutlaka yaptırılmalıdır. Tamamen yatağa bağlı yaşlılarda bacak kas kütlesi hareketsizlik nedeniyle azalır. Ayrıca hareketsiz bacaklar nedeniyle belli iç organlara pıhtı atma riski artar. Bunları engellemek için kişinin bacaklarına dairesel hareketlerle kaslarını harekete geçirecek şekilde masaj yapılmalıdır.
Yatağa Bağımlı Yaşlı Bakımında Önemli Hususlar Nelerdir?
Yatağa bağımlı yaşlı bakımında günlük kişisel temizlik konusu ön plandadır. Kendi kendine bu ihtiyaçlarını yerine getiremeyen bireye aile bireylerinden birinin ya da profesyonel bir bakıcının desteği şarttır. Yaşlı bireyin banyosu haftada bir kez mutlaka yaptırılmalıdır. Banyo için uygun sandalye, ya da yatakta banyoyu sağlayan ürünlerin desteğiyle kişiye ilave yük getirmeden, fiziksel zarara neden olmadan banyo yaptırılmalıdır. Ayrıca yaşlı bireylerde ağız temizliği için diş fırçalanması, gazlı bezle ağız salgılarının fazlasının alınması gibi zaruri ihtiyaçlar giderilmelidir. Tuvalet ihtiyacı genelde bu hastalarda en çok zorlanılan konu olup, bu konuda son yıllarda geliştirilen teknolojik ürünlerden faydalanılmalıdır. Cilde zarar vermeyen ıslak mendiller makat ve genital temizlikte kullanılabilir. Ayrıca bu bireylerde yatmaktan kaynaklı kuruluk ve bası nedeniyle ciltte yara oluşumu fazlaca olur. Cilt yaralarını engellemek için günlük 2-3 kez temiz cilt uygun kremlerle nemlendirilmeli, yaşlı hastanın bedeninde bası yaraları olmasın diye yatak pozisyonu sık sık değiştirilmelidir.
Yatağa Bağımlı Yaşlı Bireye Pozisyon Verme Nedir?
Yatağa bağımlı yaşlı bireylerde sürekli yatmaktan kaynaklı yatakla vücudun arasında kalan boşluklu bölgelerde yer çekiminin de etkisiyle sürekli baskı oluşur. Yeterli su alımı yoksa kuruyan ciltle beraber bu bölgelerde öncesinde kızaran cilt üzerinde sonrasında yaralar açılır. Açılan yaralar kolayca enfeksiyon kaptığından, vücutta enfeksiyon artışının ölüme kadar giden etkileri olur. Bu nedenle yatağa bağımlı hastanın yatak pozisyonu 20 dakikayı bulmayan sürelerde değiştirilmelidir. Hasta hiç hareket edemiyorsa 2 saatte bir mutlaka pozisyon değiştirilmelidir. Bunun için öncelikle pozisyon verme talimatı konusunda bilgi sahibi olan uzman sağlık personelinin tavsiyesi ile belirli pozisyonlar belirlenmesi gerekir.
Yatağa Bağımlı Yaşlı Bireye Pozisyon Verme Nasıl Yapılır?
Hastaya pozisyon değişiminde ekstra yük gelmemesi, cildinde tahriş olmaması, pozisyon değiştirirken uzuvların zarar görmemesi için yatağında mutlaka ara çarşafı denilen yatak çarşafı dışında çarşaf olmalıdır. Ara çarşafı yardımıyla hastaya pozisyon verilmelidir. Ayrıca yaşlı hastanın yatağında irili ufaklı ebatlarda yastıklar olmalıdır. Yatan kişinin vücut bölgesinde yatağa değmeyen diz, bel, boyun, dirsek boşlukları baş yastığıyla desteklenmeli, uzun süreli yer çekimi etkisinden korunmalıdır. Yan pozisyonda yatırılan hastalarda yumuşak yastıklarla diğer kol ve bacağın yatılan taraftaki kol ve bacağa yük olması engellenmelidir. Yan pozisyonda yatırılan hastanın avuç içine top tutar gibi küçük rulo yastıklar yerleştirilmelidir. Yatağa bağımlı yaşlılarda sağ yan yatış pozisyonu, sol yan yatış pozisyonu, sırt üstü yatış pozisyonu, yüz üstü yatış pozisyonu, yüz üstü hafif yan yatış pozisyonu, yarı oturur pozisyon, oturur pozisyon şeklinde yatak pozisyonları vardır. Bu pozisyonların her birinde yaşlı bireyin vücudunun boşta kalan bölgelerinin irili ufaklı yastıklarla desteklenmesi önemlidir. Bunu yaparken ilgili vücut bölümlerinin yumuşak yastıkla yeterince desteklendiğinden emin olunmalıdır. Mümkünse 20 dakikada bir yatış pozisyonu ufak değişikliklerle başka pozisyona dönüştürülmelidir. Ellerde avuç içine, ayak tabanlarına uygun küçük rulo yastıklarla destek yapılması unutulmamalıdır. Hastanın yatış pozisyon değişikliği ne kadar bilinçli yapılırsa vücudunun basınçtan daha az etkileneceği ve bası yaralarının engelleneceği bilinmelidir.
