Her insanda yılda birkaç kez görülen ishal genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçmektedir. Ancak bazı durumlarda ishal bakteri ve virüslerden kaynaklanabilmekte ve uzun süre devam edebilmektedir. İshal tedavi edilmediği takdirde dehidrasyon yani vücutta sıvı kaybına yol açabilmektedir ve zaman kaybetmeden bir uzmana başvurulması büyük önem taşımaktadır. Memorial Antalya Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Tülay Kadıoğlu, ishal ve tedavi yöntemleri hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
İshal nedir?
İshal dışkılamanın gevşek, sulu ve muhtemelen daha sık gerçekleştiği yaygın bir sorundur. İshal tek başına olabilir veya bulantı, kusma, karın ağrısı veya kilo kaybı gibi diğer belirtilerle de ortaya çıkabilir.
İshal neden olur? Ne kadar sürer?
İshal genellikle kısa ömürlüdür ve birkaç günden fazla sürmez. Ancak ishal birkaç gün içinde geçmez ve haftalarca sürerse, başka bir sorun olduğunu gösterebilir. Uzun süren, geçmeyen ishallerde irritabl bağırsak sendromu (IBS), kalıcı enfeksiyon, çölyak hastalığı veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi daha detaylı ele alınması gereken bir sağlık sorunu söz konusu olabilir.
İshalin belirtileri nelerdir?
Genellikle karın krampları ve şişkinle seyreden ishale bazen başka belirtiler de eşlik edebilir.
- Karın krampları veya ağrı
- Şişkinlik
- Mide bulantısı
- Kusma
- Ateş
- Dışkıda kan
- Dışkıda mukus
- Acil bir bağırsak hareketi ihtiyacı
İshalde ne zaman doktora başvurulmalıdır?
- İshal başladıktan sonra iyileşme olmadan iki günden fazla devam ediyorsa
- Şiddetli karın veya rektal ağrılar eşlik ediyorsa
- Kanlı veya siyah dışkılama
- 39 C’nin üzerinde ateş olursa zaman kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır.
Özellikle küçük çocuklarda, ishal hızla su kaybına neden olabilir. Çocuğun ishali 24 saat içinde düzelmezse veya 39 C’nin üzerinde ateş ve kanlı siyah dışkılama varsa ertesi gün beklenmeden uzmana başvurulmalıdır.
İshale neler neden olur?
Birçok hastalık ve durum ishale neden olabilir.
Virüsler: İshale neden olabilen virüsler arasında Norwalk virüsü (norovirüs olarak da bilinir), enterik adenovirüsler, astrovirüs, sitomegalovirüs ve viral hepatitler yer alır. Rotavirüs, akut çocukluk çağı ishalinin yaygın bir nedenidir. 2019 koronavirüs hastalığına (COVID-19) neden olan virüs, mide bulantısı, kusma ve ishal gibi gastrointestinal semptomlarla da ilişkilendirilmiştir.
Bakteriler ve parazitler: Koli basili gibi patojenik bakterilere veya kontamine yiyecek veya su yoluyla parazitlere maruz kalmak ishale yol açar. Gelişmekte olan ülkelerde seyahat ederken bakteri ve parazitlerin neden olduğu ishale genellikle gezgin ishali denir. Clostridium difficile ishale neden olan başka bir bakteri türüdür ve bir antibiyotik tedavisi sonrasında veya hastanede yatış sırasında ortaya çıkabilir.
İlaçlar: Antibiyotik gibi birçok ilaç ishale neden olabilir. Antibiyotikler, kötü bakterileri öldürerek enfeksiyonları hafifletir ancak iyi bakterileri de öldürürler. Bu, bağırsaklardaki doğal bakteri dengesini bozarak ishale veya clostridium difficile gibi üst üste binen bir enfeksiyona yol açar. İshale neden olan diğer ilaçlar, kanser önleyici ilaçlar ve magnezyumlu mide ilaçlarıdır.
Laktoz intoleransı: Laktoz, süt ve diğer süt ürünlerinde bulunan bir şekerdir. Laktozu sindirmekte zorlanan kişilerde süt ürünleri tükettikten sonra ishal olur. Laktoz intoleransı yaşla birlikte artabilir, çünkü yaşlandıkça laktozu sindirmeye yardımcı olan enzim seviyeleri düşer.
Fruktoz: Fruktoz, meyvelerde ve balda doğal olarak bulunan bir şekerdir. Bazen belirli içeceklere tatlandırıcı olarak eklenir. Fruktoz, onu sindirmekte zorlanan kişilerde ishale neden olabilir.
Yapay tatlandırıcılar: Suni tatlandırıcılar, sakızda ve diğer şekersiz ürünlerde bulunan emilemeyen şekerlerdir. Bazı sağlıklı insanlarda ishale neden olabilir.
Ameliyatlar: Kısmi bağırsak veya safra kesesi ameliyatları bazen ishale neden olabilmektedir.
Diğer sindirim bozuklukları: IBS, Crohn hastalığı, ülseratif kolit, çölyak hastalığı, mikroskobik kolit ve ince bağırsakta aşırı bakteri üremesi (SIBO) gibi bazı sindirim bozukluğu hastalıkları ishal ile kendini göstermektedir.
İshal tedavi edilmezse ne olur?
İshal, tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilecek dehidrasyona neden olabilir. Dehidrasyon özellikle çocuklarda, yaşlı erişkinlerde ve bağışıklık sistemi zayıf olanlarda tehlikeli olabilmektedir. Ciddi dehidrasyon belirtileri varsa, zaman geçmeden tıbbi yardım alınmalıdır.
Dehidrasyon belirtileri nelerdir?
- Aşırı susuzluk
- Ağız veya cilt kuruluğu
- Az veya hiç idrara çıkma
- Halsizlik ve baş dönmesi
- Tükenmişlik
- Koyu renkli idrar
İshalden korunmak için neler yapılmalıdır?
Bulaşıcı ishalin yayılmasını önlemek için en önemli korunma yöntemi el hijyeninin sağlanmasıdır. Yeterli el yıkamayı sağlamak için;
- Yemek hazırlamadan önce ve sonra ellerinizi yıkayın.
- Pişmemiş ete dokunduktan, tuvaleti kullandıktan, bez değiştirdikten, hapşırdıktan, öksürdükten ve burnunuzu sildikten sonra ellerinizi yıkayın.
- En az 20 saniye sabunla köpürtün. Elinize sabun sürdükten sonra en az 20 saniye ellerinizi ovun.
- Yıkamanın mümkün olmadığı durumlarda el dezenfektanı kullanın. El dezenfektanını el losyonu gibi uygulayın, her iki elin önünü ve arkasını kapattığınızdan emin olun. En az %60 alkol içeren bir ürün kullanın.
Seyahat ederken ishal olmamak için nelere dikkat edilmelidir?
- İshal genellikle yeterli hijyenin sağlanamadığı ve kontamine yiyeceklerin olduğu ülkelere seyahat eden insanları etkiler. Yurtdışı seyahatlerinde riski azaltmak için bunlara dikkat edin;
- Sıcak, iyi pişmiş yiyecekler yiyin. Kendiniz soyamayacaksanız çiğ meyve ve sebzelerden kaçının. Ayrıca çiğ veya az pişmiş et ve süt ürünlerinden kaçının.
- Ne içtiğinizde dikkat edin. Orijinal kabında servis edilen şişelenmiş içecekler içmeyi tercih edin. Musluk suyu ve buz küplerinden kaçının. Dişlerinizi fırçalarken bile şişelenmiş su kullanın. Duş alırken ağzınızı kapalı tutun.
- Kahve ve çay gibi kaynamış su ile yapılan içecekler muhtemelen güvenlidir. Alkol ve kafeinin ishali şiddetlendirebileceğini ve dehidrasyonu kötüleştirebileceğini unutmayın.
- Gelişmekte olan bir ülkeye uzun süredir seyahat ediyorsanız, özellikle bağışıklık sisteminiz zayıfsa, gitmeden önce doktorunuza antibiyotikler hakkında danışın.
İshal ve benzeri hastalıklar ile olumsuz etkilerinden korunmak için genel sağlığın korunması çok önemlidir. Bu amaçla linke tıklayarak Evde Sağlık Genel Sağlık Tarama paketinden faydalanabilir, gerekli testlerinizi evinizin konforunda yaptırabilirsiniz.
https://evdesaglik.memorial.com.tr/p/genel-saglik-tarama-paketi/
