İleri yaş hastalığı olarak bilinen Alzheimer, beynin bazı bölümlerinin hasarlanması sonucu günlük yaşamda işlev ve davranışlardaki bozulma ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Beyin yapılarındaki bozulmadan dolayı Alzheimer uyku kalitesini düşürecek etkenlerden çabuk etkilenir. Bu yüzden Alzheimer uyku bozukluğu ve düzensizliğine yol açabilir.
Alzheimer Nedir?
Nörolojik bir hastalık olan Alzheimer, beyin hücrelerinin zamanla ölümüne bağlı olarak bunama, hafıza kaybı yani davranış fonksiyonlarının azalmasından kaynaklı ortaya çıkan bir hastalıktır. İlk dönemlerinde unutkanlıklarla kendini belli eden hastalık, zamanla yakın geçmişte yaşanılan olayların unutulmasına ve beraberinde aile bireylerini tanımakta güçlük çekip unutulmaya başlanılmasına kadar ilerleyebilir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde ise hastalar artık temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamaz ve bakıma muhtaç bir duruma gelebilir.
Alzheimer Belirtileri Nelerdir?
Alzheimer hastaları genelde günlük işlev ve davranışlarındaki performanslarının düşük olmasından kaynaklı kliniklere başvurur ve uzman yardımı almaya başlar. Her hastalıkta olduğu gibi alzheimer hastalığının ilk evrelerinde de belirtiler daha hafiftir. İleri evrede olan hastalarda bulgular daha belirgin bir hal almaya başlar. Başta hafıza sorunları olarak kendini belli eder. Ardından konuşmaların ve yaşanılan olayların unutulması; kişi, nesne ve yerlerinin hatırlanmaması gibi semptomları içeren bir hastalıktır. En yaygın görülen Alzheimer belirtileri şunlardır:
- Motivasyon ve öz saygı düşüklüğü,
- Bilinç bulanıklığı,
- Hastanın iyi bildiği yerlerde kaybolması,
- Kendi yaşamlarıyla ilgili adres ve telefon numarası gibi ayrıntıların unutulması,
- Ortama adapte olmakta güçlük yaşanması,
- Halüsinasyonlar,
- Depresyon ve kaygının artması,
- Günlük aktiviteleri yardımsız yapmakta zorluk çekilmesi,
- Yaşanılan olayların unutulup inkar edilmeye başlanması,
- Kararsızlık ve içe kapanmak,
- Sürekli olarak aynı konulardan bahsetmeye başlamak,
- Orta dereceli bozukluk aşamasında okuma-yazma-konuşmada zorlukların yaşanmaya başlaması,
- Toplum kurallarına uyumsuz bir şekilde davranılmaya başlaması,
- Yeni şeyler öğrenirken büyük sorunların ortaya çıkması,
- Fiziksel yeteneklerin kaybedilmeye başlanılması
Alzheimer Nasıl Teşhis Edilir?
Alzheimer belirtileri görülen hastalar çoğunlukla nöroloji servislerinin uzmanlık alanındandır. Uzman doktorlar tarafından teşhis konulabilmesi için öncelikle hastanın sağlık geçmişi, ilaç kullanımı ve günlük aktivitelerdeki durumu hakkında bilgi sahibi olunması gerekir. Kesin olarak bir tanı konulabilmesi için pozitron yayınlayıcı tomografi (PET), manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve elektroansefalografi (EEG) gibi beyin taraması seçenekleri tercih edilir.
Alzheimer Uyku Bozukluğuna Neden Olur Mu?
Demanslar arasında en sık görülen tür Alzheimer hastalığıdır. Hastalık ilerledikçe zihinsel işlevlerde bozulmalar meydana gelir ve alzheimer uyku problemlerini de artırmaya başlar. Alzheimer uyku döngüsünün normalin tersine dönmesine sebep olabilir. Hastalığın ilk evrelerinde hasta çok uyuyabileceği gibi tam tersi uyku sorunlarıyla da karşılaşılabilir. Neredeyse alzheimer hastalarının yüzde 25-35’inde belirgin bir şekilde uyku sorunları görülür. Bunlar uykuya dalmakta zorluk, kesintili uyku, gün içerisinde uyku halinin artması ve gün batımı fenomeni denilen sebepler sıralanabilir. Özellikle demans hastalarında oldukça sık görülen günbatımı fenomeni; kafa karışıklığının ve huzursuzlukların gece artmasına denilir.
Hastalığın ileri evrelerinde ise Alzheimer hastası olan bireylerin beyin fonksiyonları ciddi bir şekilde yavaşlamaya başlar. Bu yüzden uyku süreleri de giderek uzamaya başlar. Daha ileri dönemlerde ise hasta artık yatağa bağımlı ve yarı uyku halinde olmaya başlar. Hastaların uyku düzenleri için gerekli olan tedavi ve yöntemlerden yararlanılması hastanın konforu açısından önemlidir.
Alzheimer Hastalığında Uyku Bozukluğunun Tedavisi
- Alzheimer hastalarında ilk önce uyku alışkanlığı daha sonra da uyku düzeni gözden geçirilmelidir. Hastaların gündüz uykusundan uzak durması gerekir. Bunun sebebi bazı Alzheimer hastalarında gece uyanık-gündüz uyuma hali görülebilir. Bu sorunun önüne geçilebilmesi içinde gece ve gündüz ritminin bozulmamasına dikkat edilmelidir.
- Hasta olan bireyin her gün aynı saatte uyumasını sağlamak da önemlidir. Eğer varsa kullanılan ilaçların etkileri gözden geçirilmelidir. Bu sayede uyku düzenini etkileyen bir yan etkinin olup olmadığı sonucuna kolayca varılır.
- Hastanın yatak odasının düzeni uyku kalitesi açısından oldukça önemlidir. Yüksek seste olan bir televizyon veya radyonun gece açık olması, hastanın tüm gününü aynı odada/yatakta geçirmesi de gece uykusunu bozabilecek faktörler arasında yer alır.
- Açlık hissi, yüksek ısı ya da düşük ısı da uyku bozukluğuna yol açabilir. Ayrıca geç saatte yenilen yemek ve içilen çay, kahve gibi enerji verici ya da uyarıcı içeceklerden uzak durulması gerekir.
- Hastaların yeterli miktarda gün ışığı alması da uyku probleminin azalmasına fayda sağlar. Bu yüzden gün içerisinde ışıklı ortamlarda bulunması gerekir.
Kullanılan bu yöntemler sayesinde bir düzelme olmazsa uzman bir doktora danışılmalıdır. Gerekli görüldüğü durumlarda ilaç tedavisine başlanabilir. Özellikle ilerleyen yaşlarda ilaçların yan etkileri daha fazla artabileceğinden dolayı ilaç tedavisine başlayan hastaların doktor kontrollerini aksatmamaları, ilaçlarını düzenli alıp almadıkları kontrol edilmelidir.
Alzheimer İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
- Normal bir yaşlanmanın parçası olmayan alzheimer hastalığında ileri yaş, en bilinen ve büyük risk faktörleri arasında yer alır. Yaşlandıkça bu hastalığa yakalanma riski de artmaktadır.
- Down sedromlu bireylerin alzheimer hastalığına yakalanma olasılığı çok yüksektir.
- Bilişsel bozukluğu olan kişislerde demans hastalığının gelişme riski vardır.
- Genetik olup olmadığı henüz açıklanmış olmasa da ailede bu hastalığa yakalanan bireyler varsa diğer aile üyelerinde de Alzheimerın gelişme olasılığı yüksektir.
- Yapılan araştırmalarda düzensiz uyku düzeni olan bireylerin Alzheimer hastalığına yakalanma riskinin fazla olduğu sonucuna varılmıştır.
- Kafa travmaları ve tedavi edilmemiş depresyonda risk faktörleri arasındadır.
- Yine yapılan araştırmalarda uzmanlar hareketsizlik, sigara kullanımı ya da sigara dumanına maruz kalmak, yüksek tansiyon, kolesterol, kalp ve şeker hastalığı ile ilişkili benzer risk durumlarının Alzheimer riskini de artırabildiği konusunda uyarılarda bulunur. Bu nedenle ileri yaştaki bireylerin dönem dönem Alzheimer riski için uzman bir hekime kontrolünde fayda bulunur.
