Birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkan egzama, cildi kurutarak kaşıntıya ve su kabarcıklarına neden olmaktadır. Kesin bir nedeni olmayan egzamayı tedavi edebilmek için sorunun kaynağının belirlenmesi gerekmektedir. Yaşam konforunu bozan egzama, kış aylarında nem oranının düşmesi ve soğuk nedeniyle daha çok artış göstermektedir. Memorial Kayseri Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Uz. Dr. Ayşe Gökçe Tümtürk, egzamanın belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Egzama nedir?
Tıbbi adı “dermatit” olan egzama cildi kurutan, kaşıntı ve kabarcıklarla kendini belli eden bir deri hastalığıdır. Toplumda çok sık görülen ve değişik tipleri olan egzama, birden fazla sebebe bağlı olarak görülebilmektedir.
Egzama neden olur?
Egzamanın en önemli nedenleri alerjik reaksiyon, ciltteki kuruluk ve strestir. Ayrıca uygun olmayan sabunların kullanılması, ortamdaki toz ve bazı kimyasalların deriyle teması egzamaya neden olabilmektedir. Ancak egzamanın kesin nedeni tam olarak bilinmemekte, bünyesel uygunluğun da etkisi olduğu düşünülmektedir
Egzama kimlerde daha çok görülür?
Ev kadınları, kuaförler, temizlik işiyle uğraşanlar ile meslekleri gereği ciltleri kimyasallara maruz kalanlarda daha çok görülmektedir.
Egzamanın çeşitleri var mı?
Nedeni birden fazla olan egzamanın birçok çeşidi bulunmaktadır.
Atopik egzama: Bebeklik egzaması olarak da bilinen atopik egzama bebeklik döneminde ortaya çıkar. Her 5 yeni doğandan biri atopiktir. Çocukların % 50’si 6 yaşına geldiğinde, geri kalan %50’nin % 40’lık kısmı ise ergenlik döneminde kaybolur. Çocukların % 10’unun da ise egzama ömür boyu kalır. Atopik dermatitli çocuklar huzursuz ve sinirlidir çünkü kaşıntının sık tekrarı çocuğu ciddi anlamda huzursuz eder. Egzama doğumdan sonra ilk 3 ayda yüzde başlayarak kol ve bacaklar ile tüm vücuda yayılmaktadır. Özellikle çocukluk döneminde kollar ve bacakların iç kısmında görülebilmektedir. Yetişkinlikte ellerde, göz kapaklarında, kulak memesinde kızarıklıkla başlamakta; pullanma, kuruluk ve kaşıntıyla daha belirgin hale gelmektedir.
Asteatotik egzama: Yaşlılarda çok sık görülen asteatotik egzama, sık duş alınması nedeniyle ciltteki yağ miktarının azalması ve derideki kuruluk nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bacakların ön yüzü ile kollar ve tüm vücutta görülebilmektedir. Deri zamanla çatlayabilmekte ve kaşıntı ile kuruluk bu tabloya eşlik etmektedir.
Seboreik dermatit: Kronikleşen seboreik egzama; kaş, yanak, saçlı deri, kulak içi, burun kıvrımları gibi cildin yağlı olduğu bölgelerde görülür. Bahar ve kış aylarında alevlenen seboreik egzama, kulak egzaması olarak da bilinmektedir. Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılması ve stres seboreik egzamaya neden olabilmektedir. Çocukluk çağında ortaya çıktığında ise lenf bezlerinde şişmeye ve enfeksiyona yol açabilmektedir. Fiziksel ve ruhsal stresler tüm egzemalar gibi seboreik egzemayı da arttırır.
Numuler egzama: Kol ve bacakla ile ellerde görülen küçük yuvarlak şekli olan numuler egzama, yetişkinlerde ve yaşlılarda görülebilmektedir. Zamanla kronikleşen ve küçük kabarcıkların birleşmesiyle belirgin hale gelen numuler egzama, aşırı derecede kaşıntıya neden olmasıyla bilinmektedir. Bu egzamayı genelde vücuttaki enfeksiyon tetikleyebilmektedir. Akut dönemde kabuklanma ve kızarıklık seviyesi yüksek olabilmektedir.
Kontakt egzama: Cildin bazı maddelere karşı sürekli maruz kalmasıyla başlayan, zamanla kronikleşen kontakt egzama, kızarıklık ve kaşıntıya neden olmaktadır. Makyaj malzemeleri, saç boyaları, bazı parfümler, geçici dövmeler ile bazı temizlik amaçlı kullanılan kimyasal maddelere karşı cildin verdiği reaksiyon sonucunda başlamaktadır.
Gravitasyonel egzama: Yaşlılar ile ayakta uzun süre kalmak zorunda olanlarda görülen gravitasyonel egzama, bacaklarda varislerin kan dolaşımın bozmasıyla ortaya çıkmaktadır. Kanın akışkanlığını kaybederek damarlarda birikmesi ve basıncın artması deriyi olumsuz yönde etkilemektedir. Bacaklardaki kaşıntıyla ortaya çıkan gravitasyonel egzama; kızarıklık ile su toplanmasıyla sonuçlanmaktadır. Genelde yeni doğum yapmış kadınlarda görülebilmektedir.
Egzamanın belirtileri nelerdir?
- Vücudun çeşitli yerlerinde orta çıkan kızarıklıklar,
- Cildin kuruması nedeniyle belirginleşen kaşıntı,
- Bölgenin özellikle geceleri kaşınması sonucunda cildin gerginleşerek çatlaması,
- Zamanla ortaya çıkan küçük ve içi sıvı dolu kabarcıklar,
- Ciltte başlayan döküntüler ve kabuklardır.
Egzama eller, ayaklar, bacaklar ve saç diplerinde; kızarıklık, kaşıntı, pullanma, yanma hissi gibi belirtilerle ortaya çıkar. Derideki kuruluk ilk belirtilerdendir. Egzamalı bölge kaşındıkça tablo daha da ağırlaşmaktadır. Belirtilerin birbirini takip etmesi kaşımaya bağlı olarak devam etmekte, kısırdöngü nedeniyle şikayetler yenilenmektedir.
Egzamanın teşhisi nasıl konur?
Öncelikle dermatoloji hekimlerinin fiziki muayenesiyle teşhis konulabilmektedir. Teşhisi netleştirebilmek için yama testi( patch) yapılır. Şüpheli hastaların sırtına alerjen maddelerin düşük konsantrasyonları yapıştırılır. 48 ile 72 saat arasında deriyle temas eden alerjen maddelere cildin verdiği tepki ölçülür. Test süresince şüpheli kişinin duş almaması, terlemeye neden olabilecek aktivite yapmaması gerekir. Alerji ilacı bu dönemde kullanılmaz test negatif çıkar. Bu sürenin sonunda test yapılan bölgede kızarıklık, kabarma ve sulanma varsa sürülen maddenin alerjik etkisi olduğu ortaya çıkacaktır.
Egzamanın tedavisi nasıl yapılır?
Egzamanın kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Egzamanın tedavisinde bu soruna neden olan etkenlerden uzak durmak yapılacak ilk iştir. Cildin hangi maddeye karşı reaksiyon geliştirdiği belirlenmeli, kaynağa yönelik tedavinin ilk adımı atılmalıdır. Tedavide kortizon dışı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, cildi rahatlatan pansumanlar ve lokal kortikosteroidli pomadlar kullanılmaktadır. Nötral sabunlar, bariyer kremleri, nemlendiriciler ve egzama şampuanları rahatlama sağlayacaktır.
Egzamanın bitkisel tedavisi var mı?
Egzamanın yok olması için işe yarayan bir bitkisel tedavi bulunamamaktadır. Tamamlayıcı tıpta kullanılan bitkiler sorunun kaynağını çözmekten çok destek amaçlı kullanılır. İnternet ve aktarlardan satın alınan bitkilerin kullanılmadan önce uzman bir hekime danışmak gerekir. Çünkü fitodermatit denen bitkisel egzama da sorun olmaktadır. Bu sorun nedeniyle şikayetlerde artma olmaktadır.
Egzamandan korunmak için ne yapılmalı?
- Egzamaya aday olan kişilerin bulundukları ortam yeterli nem ve ısı oranına sahip olmalıdır.
- Ortamlar sık sık havalandırılmalıdır.
- Duş alma sıklığı mevsime göre ayarlanmalı, günlük banyo yapılmamalıdır. Banyoda cildi tahriş edecek kese ve lifler kullanılmamalıdır. Su kesinlikle çok sıcak olmamalıdır. Banyodan sonra uygun nemlendirici ile tüm vücut nemlendirilmelidir.
- Duşta ve günlük el-yüz yıkamada nötr sabunlar kullanılmalıdır.
- Bağışıklık sistemini destekleyen gıdalar tüketilmeli ve düzenli spor yapılmalıdır.
- Egzamaya neden olan alerjen mutlaka kullanılacaksa, teması engelleyen eldivenler tercih edilmelidir.
- İçinde toz barındıran halı ve battaniye gibi eşyalar uyuma saatlerinde yatak odasında bulundurulmamalıdır.
- Günlük olarak yeterli miktarda su tüketilmelidir.
SIK SORULAN SORULAR
Egzamanın sebepleri neler olabilir?
Egzamanın kaynağı olan yaşam tarzı, genetik nedenler ve stres olabilmektedir. Egzamanın çeşidine göre oluşum nedeni farklılık göstermektedir. Su, sabun, deterjan, kullanılan diğer kimyasal maddeler, tozlu ortamlar egzamaya neden olabilmektedir.
Egzama ilk olarak neden ellerde başlar?
Alerjik nedene bağlı olan egzama söz konusu olduğunda vücudun alerjenle temas etti başlangıç noktası ellerdir. Temas devam ettiği sürece ellerdeki egzama yok olmayacaktır.
Egzama kaşıntısı nasıl geçer?
Kızarıklıkla başlayan bölgenin kaşınması kanama, iltihaplanma ve ağrıya neden olabilmektedir. Uzman hekimin vereceği tedaviyle kaşıntı ve diğer şikayetler azalacaktır.
Egzama ve sedef birbirine benzer mi?
Ciltteki tahriş nedeniyle egzama ve sedef hastalığı genelde karıştırılmaktadır. Belirtileri de benzeyen bu iki sorunun tedavi aşamasına geçilmeden doğru teşhis edilmesi gerekir. Sedefte de egzamada olduğu gibi kaşıntı olabilir ancak daha hafiftir ve ancak başlangıçta sulantı görülmemektedir.
Egzama bulaşıcı mıdır?
Egzama kesinlikle bulaşıcı bir hastalık değildir.
Egzama saçlı deride görülür mü?
Saçlı deride egzama görülebilmektedir. Deride kabuklanma ve pul pul dökülmeler olabilmekte, kaşımaya bağlı olarak yaralar ortaya çıkabilmektedir. Yaz aylarında hafifleyen sorun kışın daha çok artabilmektedir.
Egzamayı maskeler artırır mı?
Koronavirüs pandemisi nedeniyle hayatın vazgeçilmez bir parçası olan maskeler, egzamayı alevlendirebilmektedir. Maskeyi devamlı takmak ve uygun maske kullanmamak nem ve sıcaklık dengesini bozarak yüz bölgesindeki egzamayı artırmaktadır.
