Boğazı veya solunum yolları tahriş eden bir durum olduğunda vücut öksürme ile tepki vermektedir. Tahriş nedeni olan şey, beyne mesaj gönderen sinirleri uyarır. Beyin daha sonra göğüs ve karındaki kaslara, tahriş edici maddeyi dışarı atmak için ciğerlerdeki havayı dışarı atmasını söylemektedir. Böylelikle öksürük ortaya çıkmaktadır. Ara sıra öksürmek normal ve sağlıklıdır. Ancak birkaç hafta devam eden, renkli veya kanlı mukus getiren bir öksürük, tıbbi müdahale gerektiren bir durumu gösterebilir. Memorial Antalya Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Ayhan Değer, öksürük hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Öksürük nedir?
Öksürük çoğunlukla üst ve alt solunum yolarının yani akciğerlerin sekresyon (mukus, balgam), toz, alerjen ya da mikroplara karşı verdiği bir tepkidir. Vücut bu tepki sayesinde zararlı olabilecek etkenleri atmaya, onların vücuda girmesini engellemeye çalışır.
Öksürük başta üst ve alt solunum yolları olmak üzere dış kulak yolu, kulak zarı, kalp zarı, mide, sinüsler, yutak problemlerinde de oluşur. Öksürük bağlı olduğu sebep ortadan kalkana kadar sürer.
Öksürük neden olur?
Erişkinlerde öksürüğün en sık görülen sebepleri;
- Üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları (sinüzit, bronşit, zatürre vb)
- Sigara içilmesi
- Geniz akıntısı
- Alerji
- Kirli hava
- Bazı ilaçların kullanımı
- Reflü hastalığı
Daha az sıklıkta da olsa alt ve üst solunum yolu kanserleri, yutak kanserleri ve psikolojik nedenli öksürükler de görülmektedir.
Çocuklarda ise her yaş grubunda olabilen enfeksiyonlar (özellikle virütik kaynaklı) sonucu öksürükler çok sık görülür.
Ayrıca 1-2 yaş grubunda reflü, doğumsal anomaliler, aspirasyon yani verilen gıda veya bir şeyin solunum yoluna kaçması, alerjik hastalıklar ve astım sık görülen öksürük sebeplerindendir. 2-6 yaş grubunda geniz eti büyümesi, bademcik iltihabı, astım, alerjik hastalıklar ve sinüzit ilk sıraları oluşturur.
6-16 yaş arasında ise en önemli üç neden astım, alerjik hastalıklar ve sinüzittir.
Kaç çeşit öksürük vardır?
Öksürükler; öksürme sonrası mukus geliyorsa balgamlı, gelmiyorsa kuru öksürük olarak ikiye ayrılır. Ayrıca öksürüğünde süresi önemlidir. Bu duruma göre de 3 haftadan daha kısa süren öksürükler akut, daha uzun süren öksürükler ise kronik öksürük olarak tanımlanır.
Ne zaman sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır?
Kuru öksürüklerde daha fazla vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Akut öksürüklerde ise öksürüğün sıklığı ve şiddeti giderek artıyorsa, öksürükle gelen mukus sarı-yeşil renkte ve/veya kanlı ise, beraberinde yüksek ateş, aşırı halsizlik, nefes darlığı, hırıltılı solunum, ses kısıklığı varsa, kişinin yaşam kalitesini bozuyorsa yani öksürükten artık uyuyamıyor, beslenemiyor veya konuşamıyorsa derhal bir uzman yardımı alınmalıdır.
Öksürük nasıl belirti verir?
Öksürük; baş ağrısı ya da mide bulantısı yapabilir. Geceleri ortaya çıktığında uykusuzluğa yol açabilir. Fazla öksürüğü olanlarda göğüs ağrısı gelişebilir. Sürekli öksürüğe bağlı öfke ya da depresyon ortaya çıkabilir. Asosyalliğe neden olabilir. Günlük hayatta yaptığımız yeme içme gibi sıradan şeyleri zorlaştırabilir. Özellikle yaşlı hastalarda kaburga kırıklarına, idrar kaçırmaya ve bayılmaya neden olabilir. Günlük yaşamda ihtiyaç duyulan enerjiyi azaltabilir. Geçmeyen öksürük söz konusu olduğunda kulak burun boğaz hastalıkları ve göğüs hastalıkları bölümüne başvurulmalıdır.
Yetişkinlerde öksürüğe ne iyi gelir?
- Öksürüğe neden olan sebebi bulup onu ortadan kaldırmak en doğru yoldur. Fakat doktora gidene kadar kendimizin uygulayabileceği şeylerden bazıları şunlardır;
- Bulunduğu ortamda öksürüğe neden olabilecek herhangi bir şey varsa (sigara dumanı, alerjen, oda spreyi, parfüm vs) bunlardan uzaklaşmak gerekir.
- Boğazdan kaynaklanan öksürüklerde özellikle kuru olanlarda pastil, gargara kullanılabilir.
- Duş alınabilir.
- Bir kaba konan sıcak suyun buharı solunabilir. Böylece boğaz ağrısı ve öksürük azaltılabilir.
- Soğuk içecek ve gıdalardan kaçınmak gerekir.
- Bol sıvı tüketilmelidir. Adaçayı, ıhlamur, ekinezya, ayva, bal, ıhlamur karışımları zencefil, bal, karanfil karışımları, yeşil çay tüketilebilir.
Bebek ve çocuklarda öksürüğe ne iyi gelir?
Çocuklar ve bebeklerdeki öksürükte hasta alerjik ise alerjik ortamdan uzaklaştırılması önemlidir. Örneğin ev tozu alerjisi varsa; ortamda toz tutacak halı, kilim, oyuncak, kitap vb kaldırılmalıdır. Nevresim, çarşaf, yastık kılıfı en az haftada bir ve en az 55 derecede yıkanmalıdır. Hasta yokken ıslak bezle sık sık toz alınmalıdır. Ortam sıcaklığı fazla olmamalıdır. Nem oranı da fazla olmamalıdır. Çünkü ev tozları sıcak ve fazla nemi severler.
Fakat kuru hava, öksürüklü kişiler için özelikle alerjisi olmayanlarda uygun bir ortam değildir. Bu kişilerde buhar cihazı veya kalorifer üzerine konan ıslak havlu ile nemli bir ortam sağlanabilir. Oda sıcaklığı da fazla olmamalıdır. Çocuklarda öksürüğün önemli nedenlerinden biri de burunda biriken mukusun gırtlağa doğru inmesidir yani geniz akıntısına yol açmasıdır. Bu hastalarda deniz suyu veya serum fizyolojik çocuğun burnuna püskürtülebilir. Bebekler için de aynı yöntem uygulanabilir. Ayrıca burundaki mukusu çekmek için dikkatli bir şekilde burun aspiratörü kullanmak bebeklerdeki öksürüğe iyi gelir. Öksüren hastalar yüksek yastıkta yatırılmalı ve uyumadan önce en az 2-3 saat bir şey yememelidir. Çocukların bulunduğu ortamda sigara içilmemelidir. Öksüren kişilere bol su içirilmelidir. Ballı süt, ıhlamur gibi bitki çayları da tüketilebilir.
Korona öksürüğünde neye dikkat edilmelidir?
Covid-19 geçiren kişilerde uzun süren öksürükler olabilmektedir. Bu kişilerin doktor kontrolü altında olması yerinde olacaktır. Çünkü bazı hastalarda akciğerler etkilenebilmekte ve öksürük, nefes darlığı kalıcı olabilmektedir.
Öksürük nasıl tedavi edilir?
Evde yapılan uygulamalarla hastanın öksürüğü geçmiyorsa veya ilerliyorsa, öksürüğün yanında çıkan balgamda kan varsa, hırıltılı solunum oluyorsa, ateş yüksekse, özellikle çocuklarda morarma görülüyorsa, hasta beslenemiyorsa hastaneye başvurulması gereklidir. Hastaneye başvuran hastada yapılan muayene ve tetkikler sonucunda sebep bulunarak tedavi başlanır. Örneğin sebep enfeksiyon ise ona yönelik antibiyotik veya antiviral uygulanır. Alerji veya reflü sebepse onlara yönelik tedaviler uygulanır. Eğer solunum yetmezliği varsa özellikle beslenemeyen, yüksek ateşli çocukların hastaneye yatırılarak tedavisi yapılmalıdır. Yaşam kalitesini, yemek yemesini, konuşmasını, uyumasını bozan durumlarda erişkinlere öksürük kesici ilaç verilebilir. Ancak balgamlı öksürüklerde öksürük kesici ilaç verilmesi sakıncalıdır. Bu hastalarda ekspektoran denilen balgamı yumuşatan ve böylece kolay atılmasını sağlayan ilaçlar tercih edilir.
Siz de geçmeyen öksürük şikayetleri yaşıyorsanız, linke tıklayarak evinizin konforunda testinizi yaptırabilir, öksürüğünüzün neden kaynaklandığını öğrenebilirsiniz.
https://evdesaglik.memorial.com.tr/p/covid-grip-antijen-paketi/
