Doğurganlığın sonu olan menopozun belirtileri her kadında farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Genellikle 40’lı ve 50’li yaşlar arasında gerçekleşen menopoz dönemi, her kadının yaşayacağı bir süreci ifade eder. Doğal ve doğal olmayan (cerrahi, tıbbi müdahale gibi) yollarla gerçekleşen menopozun belirtileri arasında ise düzensiz adet dönemleri, sıcak basması, ruh hali değişiklikleri, uyuma güçlüğü, libido değişikliği ve sık idrara çıkma yer almaktadır.
Doğal yolla gerçekleşen menopoz belirtileri genellikle 40 yaş ile 50 yaş arası dönemde başlarken, cerrahi ya da herhangi bir tedavi ile gerçekleşen menopozlarda ise belirtiler işlemin ardından hemen ortaya çıkmaktadır. Tıbbi bir tedavi gerektirmeyen durum olan menopoz döneminde yapılacak olan tedaviler, genellikle kadınların hissettiği semptomları hafifletmeye ve ileride ortaya çıkabilecek hastalıkların önlenmesine yönelik uygulanmaktadır. Memorial Ankara Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Doç. Dr. Kudret Erkenekli, menopoz ve belirtileri ile ilgili verdi.
Menopoz nedir?
Menopoz kadınlarda yumurtalıkların işlevini yitirmesi sonucunda her ay gerçekleşen adet döngüsünün sona ermesidir. Yaşlanmanın doğal bir parçası olan menopoz, kadınlardaki üreme döneminin sonuna gelindiğine işaret eder. Kısaca bir kadının 12 ay üst üste adet görmemesine menopoz denilir. Menopoz doğal yollarla olduğunda genellikle 40 – 50 yaşlarının arasında ortaya çıkarken, yumurtalıkları cerrahi yolla alınan kadınlarda ise “ani” cerrahi menopoz gerçekleşir.
Menopoz nedenleri nelerdir?
Menopozun nedenleri doğal ve doğal olmayan başlıklar altında incelenir.
Doğal menopoz (cerrahi veya başka bir tıbbi durumun neden olmadığı menopoz ): Yaşlanmanın normal bir parçasıdır. Yaşlandıkça üreme yeteneği yavaşlamaya başlar ve durmaya hazırlanır. Ergenlikten itibaren çalışmaya başlayan üreme döngüsü, menopoz yaklaştıkça yumurtalıkların östrojen hormonunu daha az üretmesi ile düşmeye başlar. Bu azalma gerçekleştiğinde adet döngüsü de değişir, düzensiz hale gelir ve en sonunda durur.
Doğal olmayan menopoz
1-Yumurtalıkların alınması: Kadın vücudunda bulunan yumurtalıklar, adet döngüsünü düzenleyen östrojen ve progesteron gibi hormonların üretilmesini sağlar. Yumurtalıkların çıkarılması için yapılan Ooferektomi cerrahisi, kadınlarda hemen menopoza neden olur. Bu ameliyatın ardından adet kanamaları durur ve menopoza ait olan semptomlar yaşanmaya başlar. Doğal menopozda kademeli olarak gerçekleşen hormonal değişiklikler, hemen meydana gelir ve bu durum belirti ve semptomları daha ağır hale getirebilir.
2-Rahim alma ameliyatı: Rahmin alınıp yumurtalıkların alınmadığı cerrahilerde hastalar genellikle hemen menopoza girmezler. Çünkü hastalar adet göremese de hala yumurta üretip, östrojen ve progesteron hormonlarını üretebilmektedir.
3-Kemoterapi ve radyasyon tedavisi: Bu kanser tedavileri, tedavi sırasında veya tedaviden kısa bir süre sonra sıcak basması gibi semptomlara neden olarak menopoza neden olabilir. Kemoterapiyi takiben menstrüasyonun (ve doğurganlığın) durması her zaman kalıcı değildir, bu nedenle doğum kontrol önlemleri yine de istenebilir. Radyasyon tedavisi, yalnızca radyasyon yumurtalıklara yönlendirilirse yumurtalık fonksiyonunu etkiler. Göğüs dokusu veya baş ve boyun gibi vücudun diğer bölgelerine radyasyon tedavisi menopozu etkilemez.
4-Yumurtalık yetmezliği: Kadınların yaklaşık %1’i 40 yaşından önce menopoza girer (erken menopoz). Erken menopoz, yumurtalıkların, genetik faktörlerden veya otoimmün hastalıklardan kaynaklanabilen normal üreme hormonları (birincil yumurtalık yetmezliği) üretememesinden kaynaklanabilir.
Menopoz belirtileri nelerdir?
Menopoza (perimenopoz) giden dönemlerde kadınlarda aşağıda yer alan belirti ve semptomlar görülebilmektedir:
- Düzensiz adet dönemleri veya atlama dönemler
- Menstrual kanamanın daha ağır veya daha hafif olması
- Vajinal kuruluk
- Sıcak basması ve gece terlemesi
- Titreme
- Ruh hali değişiklikleri
- Metabolizmanın yavaşlaması ve kilo almaya eğilimin artması
- Saçların gücünü kaybedip incelmesi ve cilt kuruluğu
- Meme dokusunun dolgunluğunu kaybetmesi
- Sık idrara çıkma
- Uyuma güçlüğü (uykusuzluk).
- Sinirlilik, hafif depresyon gibi duygusal değişiklikler
libido değişiklikleri
- Odaklanma zorluğu
Ortaya çıkan bu belirti ve semptomlar, yumurtalıkların östrojen üretim seviyesinin düştüğünü veya hormon düzeninde dalgalanmalar olduğunu gösterir. Adet döngüsündeki değişiklikler başta olmak üzere sıralanan belirtiler kişiden kişiye değişebilmektedir. Menopoz öncesi dönemde adet döngülerinin atlanması sık yaşanan bir durumdur. Çoğu zaman adet dönemleri bir ay atlar ve geri döner veya birkaç ay atladıktan sonra yine birkaç ay boyunca döngüler devam eder. Düzensiz adet dönemlerine rağmen bu zamanlarda hamilelik ihtimali göz ardı edilmemelidir. Eğer menopoza girilmediğinden emin olunmazsa mutlaka hamilelik ile ilgili kontrollerin yapılması ihmal edilmemelidir.
Menopoz belirtileri kaç yaşında başlar? Menopoz belirtileri ne zaman başlar?
Doğal yolla gerçekleşen menopoz belirtileri genellikle 40 yaş ile 50 yaş arası dönemde başlar. Cerrahi ya da herhangi bir tedavi ile gerçekleşen menopozlarda ise belirtiler işlemin ardından hemen ortaya çıkar.
Menopoz belirtileri ne kadar sürer? Menopoz ne kadar sürer?
Menopoz, adet döngüsü olmadan art arda 12 ayın geçirildiği bir dönemdir. Menopozdan önceki süre (perimenopoz) 8-10 yıl sürebilirken, menopozdan sonraki dönem ise (postmenopoz) hayatın sonuna kadar devam eder.
Erken menopoz nedir? Erken menopoz belirtileri nelerdir?
Erken menopoz bir kadının beklenen daha erken yaşta menopoza girdiği durumdur. Erken menopoz için belirgin bir tıbbi veya cerrahi sebep bulunmuyorsa, buna “Birincil Yumurtalık Yetmezliği” denir. Ortalama bir kadın 50’li yaşlarının başında doğal menopoza girer. Kadınlarda erken menopoz ise 40 yaşından önce gerçekleşir. Bu durumların semptomları da doğal menopoza benzer ve nedenleri genellikle bilinmez.
Menopoza girdikten sonra ne olur?
Menopoza girdikten sonra kadınların hamile kalma yani üreme durumları sona erer. Düzenli gerçekleşen adet dönemleri tamamen ortadan kalkar ve hormonal değişiklikler meydana gelir.
Ara kanamalar ne zaman tehlikelidir?
Menopoza girdikten sonra meydana gelen kanamalar tehlikeli olabilir. Bu sebeple menopoz sonrası görülen kanamalarda mutlaka bir kadın ve doğum uzmanına görünmek gerekmektedir.
Menopozun neden olabileceği komplikasyonlar nelerdir?
Menopoza girilmesi, kadınlarda belirti tıbbi risklerin artmasına neden olabilir. Bu komplikasyonlar şu şekildedir:
–Kardiyovasküler hastalıklar: Östrojen seviyesinin düşmesi, kişilerde kardiyovasküler hastalıkların ortaya çıkma riskini artırır. Bu riski azaltmak için düzenli hareket, sağlıklı beslenme, ideal kiloya sahip olma gibi önlemler alınmalıdır.
-Osteoporoz (kemik erimesi): Bu durum kemiklerin kırılgan ve zayıf olmasına neden olarak kırık riskinin artmasına neden olur. Menopozdan sonraki ilk birkaç yıl içinde kemik yoğunluğu hızlı bir şekilde kaybedilebilir ve osteoporoz riski artabilir. Osteoporozlu postmenopozal kadınlar özellikle omurga, kalça ve bilek kırıklarına karşı hassas olup, daha dikkatli olmalıdır.
– İdrar kaçırma: Vajina ve üretra dokuları menopoz döneminde elastikiyetini kaybetmektedir. Bu durum sıklıkla ve aniden idrar yapma isteği ile idrar kaçırma ya da öksürme, gülme gibi sebeplerle idrar kaçırmaya neden olur. Kegel egzersizleri ile pelvik taban kaslarını güçlendirmek ve topikal vajinal östrojen kullanmak bu komplikasyonları hafifletmeye yardımcı olur.
-Cinsel işlev bozukluğu: Menopoz ile birlikte vajinada nem üretiminin azalması ve elastikiyetinin kaybolması ile birlikte vajinal kuruluk, cinsel ilişki sırasında rahatsızlık ve kanamalara sebep olabilir. Bununla birlikte cinsel istek hissinin azalması, libidoyu da düşürebilir. Bu durumda kullanılabilecek su bazlı vajinal nemlendiriciler ve kayganlaştırıcılar cinsel hayatın daha verimli olmasını sağlayabilir. Vajinal kayganlaştırıcı yeterli değilse, birçok kadın vajinal krem, tablet veya halka şeklinde mevcut olan lokal vajinal östrojen tedavisinden faydalanabilir.
-Kilo alımı: Birçok kadın menopoz geçişi sırasında ve menopozdan sonra metabolizma yavaşladığı için kilo alır. Mevcut kilonun korunması için beslenmeye ve spora özen gösterilmelidir.
Menopoz tedavisi nasıl uygulanır?
Menopoz tıbbi tedavi gerektirmeyen bir durumdur. Yapılacak olan tedaviler, kişilerin hissettiği belirtileri ve semptomları hafifletmeye ve rahatlatmaya yönelik olurken, yaşlanma ile ortaya çıkabilecek rahatsızlıklarında önlenmesi için uygulanır.
Tedaviler şunları içerebilir:
-Hormon tedavisi: Östrojen tedavisi olarak da bilinen bu tedavi, menopoz sıcak basmalarını hafifletmek için kullanılır. Rahimi bulunan kadınlara östrojene ek olarak progesteron hormonu da verilebilir. Kemik kaybının önlenmesine de yardımcı olan östrojen tedavisinin uzun süreli kullanımı bazı kalp ve damar hastalıkları ile meme kanseri riskini artırabilir. Bu tedavinin kullanılıp kullanılmaması ile ilgili olarak mutlaka uzman hekim ile görüşülmelidir.
-Vajinal östrojen: menopozda ortaya çıkan vajinal kuruluğu gidermek için östrojen, vajinal krem, tablet veya halka kullanılabilir. Vajinaya uygulanan bu tedavi, vajinal dokular tarafından emilen az miktarda östrojen salgılar. Vajinal kuruluk, cinsel ilişkide rahatsızlık ve bazı üriner semptomların giderilmesine yardımcı olabilir.
-Düşük doz antidepresanlar: Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) adı verilen ilaç sınıfıyla ilgili bazı antidepresanlar, menopozdaki sıcak basmaları azaltabilir. Sıcak basması tedavisi için düşük dozlu bir antidepresan, sağlık nedenleriyle östrojen alamayan veya duygudurum bozukluğu için antidepresana ihtiyaç duyan kadınlar için faydalı olabilir.
Menopoz sırasında hangi hormonal değişiklikler olur?
Menopoz döneminde yumurtalıklar artık yüksek düzeyde hormon üretemez. Yumurtalıklar, yumurtaları depolayan ve onları fallop tüplerine bırakan üreme bezleridir. Yumurtalıklar tarafından aynı zamanda östrojen, progesteron ve testosteron hormonları üretilir ve östrojen ile progesteron hormonları kadınlarda menstrüasyonu kontrol eder. Östrojen aynı zamanda vücudumuzda kalsiyumun nasıl kullanıldığını etkiler ve kandaki kolesterol seviyelerinin korunmasını sağlar. Yumurtalıkların üretim yeteneğini kaybetmesi bu hormonların salgılanmamasına neden olur.
Menopoz cinsel hayatı etkiler mi?
Menopozdan sonra vücut daha az östrojene sahip olur. Östrojendeki bu azlık cinsel yaşamı etkileyebilir. Menopoza giren birçok kadın, dokunmaya ve diğer fiziksel temaslara eskisi kadar duyarlı olamayabilir. Yaşanan dalgalanmalar, diğer duygusal değişikliklerle birleştiğinde cinselliğe olan ilginin azalmasına sebep olabilir. Bununla birlikte vücuttaki düşük östrojen seviyesi vajinaya kan akışının azalmasına neden olarak, kuruluğa bununla bağlantılı olarak da ağrılı cinsel ilişkiye yol açabilir. Uzman hekim ile görüşülerek kayganlaştırıcı, hormon tedavisi, krem ve hap gibi bu sorunları hafifletecek tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Menopoz için doktora ne zaman gidilmelidir?
Koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mutlaka her kadın, doktorunu düzenli ziyaret etmelidir. Menopoz sırasında ve sonrasında da bu takiplere devam edilmelidir. Özellikle menopoz sonrası vajinal kanama gerçekleşmesi durumunda ise hemen tıbbi yardım alınmalıdır.
Menopoz dönemi konusunda merak ettiklerinizi detaylı bir şekilde öğrenmek için https://evdesaglik.memorial.com.tr/urun-ve-hizmetler/laboratuvar-paketleri-c/kadin-sagligi-c11/ linkine tıklayabilirsiniz.
