Geniz akıntısı toplumda sık rastlanan ve oldukça rahatsız edici bir durumdur. Geniz akıntısı çoğunlukla üst solunum yolları enfeksiyonları ve alerjik hastalıklar sonucu meydana gelmektedir. Memorial Şişli Hastanesi Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Şenol Çomoğlu, geniz akıntısı ve tedavi yöntemleri hakkına bilgi verdi.
Geniz nedir?
Geniz en basit tabiriyle burun boşluğunun arka tarafıdır. Burun boşluğunun arka tarafı ağız boşluğunun arka tarafı ile aşağıya doğru gırtlak ve yemek borusuna doğru devam eder. Yemek borusu, gırtlak ve geniz arasındaki bu kısım yutak olarak nitelendirilir. Diğer bir deyişle geniz bölgesi; burnu yutakla birleştiren bir boşluktur ve bu boşluğa aynı zamanda orta kulağa hava taşıyan östaki tüpü açılmaktadır.
Geniz akıntısı nedir?
Geniz akıntısı, boğazda mukus birikimi ya da mukusun genizden yutak kısmına yani boğaza doğru akıyor olma hissidir. Normalde burun içi ve sinüsler “mukoza” denilen bir doku ile döşelidir. Mukoza içindeki küçük salgı hücreleri günde toplamda 1-2 litre ince “mukus” üretirler. Mukoza üzerindeki tüysü hücreler ise bu ince mukusu ritmik olarak belli bir yönde arkaya doğru geniz bölgesine iterler. Bu mukus yutkunma sırasında yutulur ve bu durumun farkına varılmaz. Bu mukus üretim ve hareket sistemi “mukosilyer klirens” olarak adlandırılır. Sinüslerin ve solunan havanın nemlenmesi, temizlenmesi, solunan havanın filtrelenmesi, yabancı cisimlerin tutulması, enfeksiyonun önlenmesi gibi birçok işlevi yerine getirir. Bu temizleme mekanizması sinirler, damarlar, salgı bezleri, hormonlar, kaslar ve tüysü hücreler arasında oldukça karışık bir etkileşim ile düzenlenir.
Geniz akıntısı neden olur?
“Mukosilyer klirens” mekanizmasının herhangi bir sebeple düzgün çalışmaması ya da mukus üretimindeki anormal artışa yol açan durumlar geniz akıntısına yol açabilir.
1.Artmış ince mukus üretiminin nedenleri
- Soğuk algınlığı veya grip (üst solunum yolu virüsleri)
- Alerjik rinit (saman nezlesi)
- Alerjik olmayan rinitler
- Soğuk hava ilişkili
- Sıcak ya da baharatlı yemek ilişkili
- Gebelik ilişkili
- Hormon ilişkili
- İlaçlar (genellikle doğum kontrol hapları veya hipertansiyon ilaçları)
- Vazomotor rinit (genelde ileri yaşta görülen burun salgı üretiminde düzenleme bozukluğu)
2.Artmış yoğun mukus üretiminin nedenleri
- Genelde kışın ısıtılan ve yetersiz nemlendirilen iç ortamlarda bulunulduğundan ortaya çıkar.
- Uzamış üst solunum yolu enfeksiyonları (genelde bakteriyel)
- Süt ürünleri alerjisi gibi bazı gıda alerjileri
3.Miktarı azalmış ama yoğunluğu arttığı için “geniz akıntısı” hissi oluşturan mukus üretimi olan durumlar
Solunan hava kalitesini düşüren kirleticilere uzun maruziyet
- Sigara dumanı
- Endüstriyel kirleticiler
- Egzos dumanı
Yapısal problemler (burun içinde eğrilik vb.)
Yaş (Yaşla birlikte burun içi dokularda büzüşme ve kuruluk ortaya çıkar, mukus üretimi azalır ama mukus koyulaşır. Bu durum geniz akıntısı olarak hissedilir)
4.Yutma bozukluklarının neden olduğu durumlar
- İleri yaş
- Gastroözefageal reflü
- Diğer yutma bozuklukları
Geniz akıntısı belirtileri nelerdir?
- Boğazda akıntı hissi
- Çok sık yutkunma ihtiyacı
- Sürekli boğaz temizleme
- Pürüzlü ses
- Boğazda tahriş hissi ve ağrı
- Boğazda yumru hissi
- Öksürük (genellikle iki aydan uzun süren)
Bu belirtiler hastadan hastaya farklı yoğunluk ve çeşitlilikte görülebilir. Sadece akıntı hissi olan hastaların birçoğunda bu belirtilerin hiçbirisinin olmadığı ya da bu belirtilerin farklı birçok hastalıkların ortak belirtisi olabileceği de unutulmamalıdır.
Geniz akıntısı nasıl teşhis edilir?
Geniz akıntısı genellikle hastanın şikayetleri üzerinden sebebe yönelik araştırmalar yapılan bir semptomdur. Akıntının kendisini iltihaplı ya da çok yoğun olmadığı müddetçe görüp tanı koymak söz konusu olmaz. Tam bir kulak burun boğaz muayenesi yapılır ve olası sebeplere odaklanılır. Alerji düşünülen durumlarda alerji testleri ya da sinüzit gibi olası sebeplerde burun endoskopisi gibi yardımcı tanı yöntemlerine başvurulabilir.
Geniz akıntısı tedavisi nasıldır?
Geniz akıntısında tedavi sebebe yönelik yapılır. Bakteriyel sinüzitlerde tedavi uygun antibiyotik, burun yıkama uygulamaları ve spreyler ile yapılmaktadır. Kronik sinüzitlerde endoskopik cerrahi ile sinüslerin temizlenmesi çoğu zaman tedavinin bir parçasıdır. Alerji söz konusu olduğunda alerjenden uzak kalmak, topikal steroid spreyler ve yeni kuşak antihistaminikler tedavi seçenekleri arasındadır. Geniz akıntısı sebebi gastroözefageal reflü ise yüksek yastık kullanılması, yatmadan önce yemek yenmemesi, kahve ve alkol tüketiminin azaltılması ve bazen antiasit ya da mide koruyucu tedavi gibi ilaçlar kullanılması önerilir. Burun içinde yapısal bir problem saptandığında yine sebebe yönelik tedavi önerilir.
Septum deviasyonu, konka büyümesi, polip, septum perforasyonu gibi durumlar cerrahi olarak tedavi edilmektedir. Bu noktada kulak burun ve boğaz hastalıkları uzmanı ile mevcut burun içi probleminin hangi şikayetlerle ilişkili olabileceğinin konuşulması yararlı olacaktır zira bunun gibi birçok burun içi probleminde geniz akıntısı yoktur ya da cerrahi ile hedeflenen şikayet sıklıkla geniz akıntısı değildir. Geniz akıntısının altta yatan sebebinin saptanamaması nadir değildir ve bu durum genellikle ileri yaş grubunda söz konusudur. Böyle durumlarda bir engel yoksa hastaların sıvı alımını artırmaları (günde sekiz bardak su), mukus inceltici ilaçlar kullanmaları ve burun yıkaması uygulamaları önerilmektedir.
Geniz akıntısı nasıl önlenir ve ne iyi gelir?
- Evinizde ya da iş yerinizde hava nemini artırmak için soğuk bir buharlı nemlendirici veya buharlaştırıcı kullanın.
- Sıvı tüketimini arttırın. Bu solunum yollarının nemlenmesini arttıracak, mukusu inceltecektir.
- Alkol alımı ve kahve tüketimi gibi sıvı kaybettiren alışkanlıklarınızı azaltın.
- Kuru ve soğuk hava durumunda uzun süre kalmayın.
- Aktif ya da pasif sigara kullanıcısı olmayın.
- En az sabah evden çıkmadan ve gece yatmadan günde 2 kez olmak üzere deniz suyu spreyi ile burun temizliği yapın.
- Bildiğiniz alerjiniz varsa alerjenden uzak durun ve uygun alerji tedavisi için doktorunuza başvurun.
Geniz akıntınız varsa ve bunun alerjiden kaynaklandığını düşünüyorsanız Alerji testi paketlerimizi satın alabilir, evinizin rahatlığında hizmet alabilirsiniz.” https://evdesaglik.memorial.com.tr/p/alerji-taramasi-solunum-maddeleri-ve-gidalar/
