Yüksek kolesterol, kalp hastalığı ve kalp krizi riskinizi artıran önemli bir faktördür. Yüksek kolesterol ile kan damarlarında yağ birikintileri oluşur. Sonunda, bu birikintiler büyür ve atardamarlardan yeterli kanın akmasını zorlaştırır. Bazen bu tortular aniden kırılabilip, kalp krizi veya felce neden olan bir pıhtı oluşturabilir. İlaçlar kolesterolü iyileştirmeye yardımcı olabilir, ancak kolesterolü iyileştirmek için yaşam tarzı değişiklikleri yapmak da kolesterol değerlerinin düşmesinde önemli role sahiptir. Memorial Antalya Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Tülay Kadıoğlu, kolesterol yüksekliği hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Kolesterol yüksekliği nedir?
Kolesterol kanda tespit edilen vücudun bütün hücrelerinde bulunan bir yağ türüdür. En başta karaciğer olmak üzere tüm hücreler tarafından üretilir ve vücutta çeşitli alanlarda kullanılır. Hücre yapısını oluşturan hücre zarı üretiminin yanı sıra bazı hormonlar ve vitaminlerin de oluşturulmasında rol oynayan bir lipittir. Bu nedenle vücutta belirli bir miktar kolesterole ihtiyaç vardır. Kolesterol bir yandan karaciğerde üretilirken besinlerle de alınır.
Et, süt ürünleri, yumurta gibi hayvansal kaynaklı besinlerde kolesterol bulunur. Meyve, sebze ve tahıllarda ise bulunmaz.
Kolesterol karaciğerde üretildikten sonra kullanılmak üzere hücrelere taşınması gerekir. Ancak kolesterol suda çözünebilen bir molekül olmadığı için kanda kendi başına taşınamaz. Bu nedenle karaciğerde bu taşıma görevini üstlenmek üzere lipoprotein adı verilen taşıyıcı moleküller üretilir. Lipoproteinler yağlar ve proteinlerden oluşurken trigliserid ise yağlardan oluşmaktadır.
Kaç çeşit kolesterol vardır?
En çok bilinen iki lipoprotein türü LDL ve HDL’dir. LDL ( düşük yoğunluklu kolesterol) halk arasında kötü kolesterol olarak bilinen kolesterol çeşidi iken HDL (yüksek yoğunluklu kolestrerol) ise iyi kolesterol olarak da bilinir.
LDL kolesterol: Kanda kolesterolü taşıyan temel lipoproteindir. Dokudaki kolesterolü kan yolu ile vücutta ihtiyaç duyulan bölgelere taşımakla yükümlüdür. Ancak kandaki seviyesi gerekenden yüksek olduğu zaman damar duvarlarının iç yüzeylerine yapışarak birikir. Ve aterosklerotik plak adı verilen yapıları oluşturur. Bu plaklar zamanla büyüyerek damarlarda daralma ve tıkanıklıklara yol açar. Bu plakların üzerinde de kan pıhtıları toplanma riski mevcuttur. Bu pıhtılardan parçalar koparak hayati organlara ulaşabilir, fonksiyonlarını etkileyebilir. Bu durum emboli olarak adlandırılır. Plakların oluştuğu damara göre oluşacak hastalıklar değişkenlik gösterir. Eğer beyin damarlarında plaklar birikmişse felç, inme gibi hastalıklara sebep olurken kalp damarlarında birikirse de kalp krizi gibi hastalıklar ortaya çıkar. Ayrıca periferdeki damarlarda birikerek periferik damar hastalıklarını oluşturabilir.
HDL kolesterol: Kolesterol gibi yağ yapıdaki maddelerin doku ve damarlardan toplanarak karaciğere taşınmasını sağlar ve bu şekilde damarlarda birikmesini önleyerek damar sağlığını korur.
HDL ve LDL’nin dışındaki diğer kolesterol çeşitleri şunlardır:
VLDL (Çok Düşük Yoğunluklu Lipoprotein)
Karaciğerde bulunan lipidlerin kas ve yağ dokularına ulaştırılmasında görev alır. VLDL genel olarak trigliseridleri taşıma görevini üstlenir. Fazlalığı durumunda LDL kolesterol gibi damarlarda hasar oluşturma ihtimali mevcuttur.
Şilomikronlar
En büyük hacme sahip olan lipoprotein grubu olan şilomikronlar, kolesterol ve lipidlerin bağırsaktan emilim sonrasında karaciğere taşınmasını sağlarlar.
Trigliseridler
Vücut hücrelerinde bulunan yağların depolandığı forma trigliserid ismi verilir. Kolesterol gibi hem vücutta üretilir hem de besinlerle alınır. Kolesterol hücre zarı üretiminde, hormon ve vitaminlerin üretiminde kullanılırken, trigliseridler ise hücreler için bir enerji kaynağı olarak kullanılır. Vücudun ihtiyacından daha yüksek düzeylerde kalori alımı olması ve yağlı beslenme ile vücuttaki trgiliserid düzeyleri artış gösterir. Trigliserid yüksekliği tespit edilen hastalarda kalp hastalığı sıklığı daha fazladır.
Kolesterol yüksekliğinin belirtileri nelerdir?
Kolesterol yüksekliği uzun süre belirti vermeden devam edebilir. Çoğu zaman rutin yapılan kan tetkiklerinde saptanır. Belirti vermeye başladığında ise hayati organları etkileyen damarlarda oluşan hastalıklar ilk bulgu olarak ortaya çıkabilir. Bu nedenle dönem dönem kan tetkikleri ile kolesterol düzeylerinin kontrolünü yaptırmak önemlidir.
Kolesterol yüksekliği durumunda sıklıkla karşılaşılan şikayetler şu şekildedir;
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Göğüs ağrısı
- Yüzde ve özellikle göz çevresinde sarı renkli yağ bezeleri
- Deri altında yağ birikmesi
- Ayak ve bacaklarda ağrı ve uyuşma
20 yaşından sonra erişkinlerde ek risk faktörü yoksa 5 yılda bir kolesterol düzeyinin kontrol edilmesi önerilirken, risk faktörü olan hastalarda daha sık aralıklarla kontrol yapılması gerekir. Erkeklerde 45 yaşından kadınlarda ise 55 yaşından sonra kontrol zamanları daraltılmalıdır.
Kolesterol yüksekliği tanısı nasıl konmaktadır?
Kolesterol yüksekliği kan testleriyle tespit edilir. Hastanın kolesterol düzeyleri değerlendirilecekse verilecek kan analizinden önce 12 saat kadar aç kalması önerilir.
Kolesterol yüksekliği tespit edilen hastalarda takip oldukça önemlidir. Çünkü LDL kolesterol değerlerindeki her 10 mg/dl’lik artış, kalp krizi riskini yaklaşık %20 oranında artırmaktadır. Buna karşılık HDL kolesterol değerlerindeki yükseklikle birlikte kalp krizi riskinde azalma olmaktadır. HDL kolesterol her 1 mg/dl’lik artış kalp damar hastalığı gelişme riskini %2-3 oranında azaltmaktadır.
Kolesterol yüksekliği durumunda, LDL kolesterol düzeylerine göre ilaç tedavisi kararı kişinin mevcut kronik hastalıklarına ve ek risk faktörlerine göre verilir.
Ek risk faktörleri genel olarak aşağıdaki gibidir;
- Erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaşın üzerinde olmak
- Aile içinde damar sertliği hastalığı yaşamış kişilerin varlığı
- Ailede erken yaşta kalp krizi geçirme öyküsü olması
- Hipertansiyon
- Diyabet
- Sigara kullanımı
- HDL kolesterol düşüklüğü
Kolesterol düzeyleri kaç olmalıdır?
Toplam kolesterol LDL kolesterol HDL kolesterol
Normal 200 mg/dl den düşük 130 mg/dl den düşük 40 mg/dl den yüksek
Sınırda yüksek 200-240 mg/dl 130-159 mg/dl
Yüksek 240 mg/dl’den yüksek 160 mg/dl ve üzeri 60 mg/dL den yüksek
Trigliserid normal: 150 mg/dl’den düşük sınırda yüksek 150-199 mg/dl yüksek:200-499 mg/dl çok yüksek 500 mg/dl den yüksek olarak sınıflandırılır.
Kolesterol yüksekliği nasıl tedavi edilir?
Kolesterol yüksekliği tespit edilen hastalarda ilk aşamada yaşam tarzı değişikliği yapılması önerilmektedir. Yağlı besinlerin diyette azaltılması, aşırı kalorili yiyeceklerden uzak durulması, hastanın fazla kilosu mevcut ise doktor önerisi ile diyetisyen kontrolünde hazırlanan diyet ile beslenmesinin düzenlenmesi ilk sırada yer alır. Düzenli fiziksel aktivite, tütün kullanımının sınırlandırılması ve uygun beslenme ile hastaların LDL kolesterol düzeylerinde %10-15’lik düşüş sağlanabilir.
Kolesterol değerlerini düşürmek için beslenmede şunlara dikkat edilmelidir;
- Trans ve doymuş yağ içeren besinleri tüketmemek
- Süt ve süt ürünlerinde az yağlı ya da yağsız olanları tercih etmek
- Zeytinyağı gibi sağlıklı yağları tercih ederek kuyruk yağı gibi hayvansal yağlardan uzak durmak
- Doymamış yağ asidi içeren besinlere diyette daha çok yer vermek, kırmızı et yerine tavuk ya da balık gibi beyaz et tercih etmek
- Fast food yiyecekler, hazır ve dondurulmuş yiyeceklerden uzak durmak
- Alkol tüketimini azaltmak
- Baklagiller, yüksek lif içeren meyve ve sebzeler, kuruyemiş ve tohumlu yiyeceklere daha çok yer vermek
- Haftanın en az 3-4 günü en az 30-35 dakikalık yürüyüş, yüzme, bisiklete binmek gibi kardiyo ağırlıklı fiziksel aktivite önerilmektedir.
Yaşam tarzı ve beslenme değişiklikleri ile yeterli kolesterol düşüşü sağlanamayan hastalarda ise ilaç tedavisi gerekebilir. Statinler tedavide başlıca kullanılan ilaç grubudur. Karaciğerden kolesterol üretimini kısıtlayarak kolesterol düzeylerini düşürür. Statin grubu ilaçların yanı sıra fibrat, niasin, sekestran, kolestiramin veya kolesterol emilim inhibitörleri de kullanılabilir. Tedavi başlanılan hastalarında düzenli aralıklarla takip edilmesi gerekir.
Kolesterol yüksekliğinizin olup olmadığınızı öğrenmek için Kolesterol Kontrol Testi paketlerimizi satın alabilir, evinizin rahatlığında hizmet alabilirsiniz. https://evdesaglik.memorial.com.tr/p/kolesterol-kontrol-testleri/
