Ödem, organlar ve dokular arasındaki boşlukta sıvı birikmesi olarak tanımlanır. Sıvı tutulumu olarak da bilinir. Ödem; metabolik sorunlar, karaciğer ya da kalp ve damar sistemi ile ilgili bir problemin varlığı, fazla efor sarf etmek, çok uzun süre ayakta durmak veya oturmak, ilaç almak, vücutta sıvı eksikliği veya fazlalığı gibi çok sayıda farklı nedenle ortaya çıkabilir. Ödem tablosu zararsız sebeplerle ortaya çıksa bile, bir bozukluğun veya hastalığın varlığını gösteren bir işaret olabileceği için dikkate alınmalıdır. Memorial Şişli Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Uz. Dyt. Kübra Gergin, ödem hakkında bilgi verdi.
Ödem nedir?
Ödem, doku içlerinde sıvı birikiminin neden olduğu şişliğin klinik terimidir. Ödem, kadınları daha çok etkileme eğilimindedir. Genellikle ellerde, kollarda, bacaklarda, ayak bileklerinde ve ayaklarda daha sık görülür. Ayrıca vücudun çok çeşitli bölgelerinde, örneğin başta (beyin ödemi), yüzde, gözlerde, midede, dizde ödem oluşabilir. Ödem bağımsız bir hastalık değil, vücutta bir şeylerin ters gittiğinin bir belirtisidir. Örneğin kalp yetmezliği dokuda sıvı birikmesinin nedeni olabilir.
Ödem neden olur?
Vücudun birçok yerinde, örneğin bacaklar ve ayak bilekleri gibi uzuvlarda veya akciğerler ve beyin gibi organlarda ödem meydana gelebilir. Ödem sebepleri ve tetikleyicileri de çeşitlidir. Hareketsiz yaşam tarzı, kortizon gibi ilaçlar, yüksek tansiyon veya depresyon ilaçları, böbrek yetmezliği gibi hastalıklar, ani hormonal değişiklikler, enfeksiyonlar ve kronik venöz yetmezlik, alerjik hastalıklar, hamilelik, yemeklerde çok fazla tuz kullanımı, şiddetli protein eksiklikleri ve diğer birçok neden ödemden sorumlu olabilir.
Ödem belirtileri nelerdir?
Doku ödemi, cildin şişmiş bir bölgesine basılmasının birkaç saniye görünür kalan bir çukurluk bırakmasıyla tanınabilir. Kol veya bacak ödeminin tipik belirtileri bulunmaktadır. Etkilenen bölgeler gergin, şiş, zonklayıcı ve hatta gerçekten acı verici olabilir. Alerjik reaksiyon gibi akut tetikleyiciler, yüz bölgesinde (özellikle göz çevresinde) cildin gözle görülür şekilde şişmesine neden olabilir.
Ödem çeşitleri nelerdir?
Ödemi sınıflandırma sıvı tutulmasının vücutta yaygınlaşmasına veya belirli bir bölgede lokalize olmasına göre yapılır.
Genel ödem: Vücudun her yerinde sıvı birikir ve diğer şeylerin yanı sıra bazı ilaçlar veya kalp problemlerinden kaynaklanabilir.
Perifokal ödem: Sıvı; iltihaplanma, tümör veya kanama sonrası gibi bir hastalık odağı çevresinde birikir.
Periferik ödem: Ekstremitelerde, yani kollarda ve bacaklarda oluşan ödemlerdir. Dolaşım sorunları gibi farklı nedenleri olabilir.
Özel ödem tiplerine bazı örnekler şunlardır;
Anjiyoödem: Cilt aniden şişip ağrılı hale geldiğinde doktorlar buna Quincke ödemi adını verir. Tetikleyici genellikle bir gıda veya böcek ısırığı gibi bir alerjidir. Göz kapakları, dudaklar, dil ve boğaz sıklıkla etkilenir. Anjiyoödem nefes almayı zorlaştırabilir ve yaşamı tehdit edebilir.
Beyin ödemi: Bir tümör, iltihaplanma, inme veya travmatik beyin hasarı beyne baskı uygulayabilir ve şişmesine neden olabilir. Beynin yeterince oksijen alamama riski vardır. Doktorlar beyin ödemini zamanında tedavi etmez ve baskıyı azaltmazlarsa hayati tehlike oluşturabilir.
Akciğer ödemi: Nispeten sık olmasının yanı sıra tehlikeli bir ödem olan bu tür ödemler, hastaların akciğerlerini doldurur ve sıklıkla halsizlik, yorgunluk veya boğulma hissi gibi semptomlara neden olur.
Diz ödemi: Çapraz bağ yırtığı veya hasarlı menisküs gibi diz yaralanması eklemin şişmesine neden olabilir.
Lenfödem: Lenfatik damarların sızan sıvıyı uzaklaştıramadığı durumlarda lenfödem meydana gelir. Sıvı genellikle ellerde ve ayaklarda birikir.
Makula ödemi: Makula ödemini gözde sıvı birikmesidir. Makula retinanın merkezinde keskin görmeyi sağlayan alandır. Makula ödemi durumunda bölge şişer ve etkilenenler bulanık görür.
Ödem tedavisi nasıl yapılır?
Ödem hafifse tedavi olmaksızın kaybolabilir. Ödem tedavisinde amaç, altta yatan hastalığı ortadan kaldırmak veya mümkün olduğunca ödem oluşumunu engelleyecek şekilde tedavi etmek olmalıdır.
Bazen diüretik ( idrar söktürücü özelliği olan) ilaçlar kullanılır. Bacaklarda, çoğunlukla ayak bilekleri, ayaklar ve kaval kemiği bölgesinde ödem, genellikle belirgin varisli damarların veya kronik venöz yetmezlik sonucudur. Bu durumlarda varis çorapları kullanılabilir, egzersiz gibi genel önlemler sıvı birikimini azaltabilir veya ortadan kaldırabilir. Bunların dışında ödem tedavisi ödemin protein içeriğine ve ödem özelliklerine bağlıdır. Bu nedenle, diüretikler yalnızca düşük proteinli ve dolayısıyla genellikle genelleştirilmiş ödemde etkilidir. Yüksek proteinli ve lokalize düşük proteinli ödem durumunda, tedavinin birincil amacı lenfatik drenajı iyileştirmektir.
Ödeme neden olan hastalıklar nelerdir?
Ödem bazı hastalıklar sonucu da gelişebilmektedir. Kalp yetmezliği, damar hastalıkları, böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları, akciğer hastalıkları, endokrin sistem hastalıkları, alerjiler, iltihaplanmalar ve lenfatik sistem hastalıkları sonucu ödem oluşabilmektedir.
Ödem atıcı yiyecekler nelerdir?
İdrar söktürücü gıdalar ödemi hafifletmektedir. Meyve ve sebzeler gibi taze ve çiğ gıdaların tüketimini artırmak, vücuda böbrek ve lenfatik fonksiyon için bazı temel besinleri sağlayabilir. Örneğin, antioksidanlar, lif ve mineraller iltihaplanmayı tamamen önlemeye yardımcı olur. Yeşil çayın diüretik ve antioksidan özellikleri ödemi azaltmaya yardımcı olabilir. Bu nedenle, kahvaltının bir parçası olarak veya sabah ortası olarak alınması tavsiye edilir. Ayrıca yeşil çay, diğer patoloji türlerinin gelişme riskini önleyebilen antioksidan flavonoidler açısından zengindir. Ödeme karşı etkili diğer besinler arasında ananas, kavun, tarçın, karpuz, zencefil, enginar, pancar kökü, kuşkonmaz, maydanoz ve kereviz sayılabilir.
Hamile kadınlarda ödem neden olur?
Hamile kadınlarda ödem sık görülür.10 hamile kadından yaklaşık 7’si etkilenir. Sıvı genellikle hamileliğin sonuna doğru birikir. Bunun nedenlerinden biri anne adayının kan hacminin artmasıdır. Bu durum damarların duvarlarını daha geçirgen hale getirir. Öte yandan, vücut doğuma hazırlanmak için daha fazla östrojen salgılar. Hormonlar dokuyu gevşeterek sıvının daha kolay geçmesini sağlar. Hamilelerde ödem genellikle ayaklarda, ayak bileklerinde ve ellerde oluşur. Ödem anne adayı veya bebek için herhangi bir risk oluşturmaz, yine de anne adayının kadın doğum uzmanına başvurması ve kontrol altında olması gerekir. Ödemin arkasında başka bir neden olup olmadığını kontrol edilmelidir.
Ödem bir hastalık değil, hastalık belirtisidir. Sizin de ödem şikayetleriniz var ise ile gerekli bilgi ve önlemleri almak için Memorial Evde Sağlık kapsamındaki “Genel Sağlık Tarama Paketi”ni satın alabilirsiniz. https://evdesaglik.memorial.com.tr/p/genel-saglik-tarama-paketi/
