Hastalıkların teşhisinde radyolojik görüntüleme yöntemi olarak kullanılan Bilgisayarlı tomografi BT olarak da bilinir. Röntgenden daha ayrıntılı bilgi veren ve MR’dan daha kısa sürede sonuç veren bilgisayarlı tomografi 3 boyutlu görüntü sağlaması ile tercih edilen görüntüleme yöntemleri arasında yer alır. Tümör teşhisinden kırıkların belirlenmesine, damar sorunlarının belirlenmesinden iç kanamaların tespitine kadar birçok amaçla kullanılabilen bilgisayarlı tomografi, ayaktan hastalarda yapılabilen bir işlem olup, birkaç saniye ile birkaç dakika arasında sürer. Organları daha net ayırt etmek ve kitle tanımlamasının yapılması amacıyla ilaçlı olarak da çekilebilen bilgisayarlı tomografinin hamilelerde ve çocuklarda dikkatli kullanılması gerekir. Memorial Ankara Hastanesi Radyoloji Bölümü’nden Uz. Dr. Dinara Mamedova, Bilgisayarlı tomografi çekimi ile ilgili bilgi verdi.

Tomografi nedir?

Tomografi eski Yunancadaki tomos (kesit, dilim) ve graphein (yazmak, kayıt etmek) kelimelerinden türeyen ve bir nesnenin içyapısının katmanlı görüntüsünü elde etmek için kullanılan bir radyolojik görüntüleme yöntemidir. Bilgisayarlı tomografi veya BT dar bir röntgen ışını huzmesinin insan vücudu etrafında hızla döndürülerek vücuda gönderilmesi ve elde edilen sinyallerin bilgisayar tarafından işlenmesi sonucu meydana gelen kesit görüntülerdir. Bilgisayarlı tomografi bir dizi ardışık kesit görüntü toplandıktan sonra bu görüntüleri bir araya getirir. Bu sayede insan vücudunun temel yapılarının ve hastalıklarının daha kolay tanımlanmasına olanak sağlar. Geleneksel röntgenden daha ayrıntılı bilgi içmesi, dijital ortama aktırılabilmesi, saklanabilmesi ve 3 boyutlu görüntülerin üretilebilmesi başlıca avantajlarındandır.

Tomografi hangi durumlarda çekilir?

Doktorunuz aşağıdaki durumların tespiti için BT önerebilir:

• Kemik tümörleri, kemik kırıkları ve kemik bozukluklarının teşhisinde
• Paranazal sinüslerin iltihabının değerlendirmesinde
• Herhangi bir tümörün, enfeksiyonun veya kan pıhtısının yerinin kesin olarak belirlenmesinde
• Damar genişlemelerinin, damar tıkanıklıklarının ve daralmalarının değerlendirmesinde
• Böbrek ve mesane taşlarının tespitinde
• Cerrahi, biyopsi veya radyasyon tedavilerini planlamada
• Kanser, kalp hastalıkları, akciğer nodüller, karaciğer kitleleri gibi hastalıklarının tespitinde ve izleminde
• Akciğer enfeksiyonlarının tespitinde
• Kanser evrelemesinde ve tedavi etkinliğinin izleminde
• Yaralanmalar ve iç kanama gibi durumların tespitinde

Tomografi nasıl çekilir?

Tomografi çekimleri çekim öncesi ön hazırlık, çekim ve çekim sonrası olarak üç aşamada yapılır. Ayaktan hastalarda yapılabilen bir işlem olup, birkaç saniye ile birkaç dakika sürebilir.

Çekim öncesi ön hazırlık;

Vücudunuzun hangi bölümünün tarandığına bağlı olarak şunları yapmanız istenebilir:

• Giysilerinizin bir kısmı veya tamamının çıkarılarak hastane önlüğünün giyilmesi
• Görüntü kalitesini engelleyebilecek kemer, mücevher, takma diş ve gözlük gibi metal nesnelerin çıkarılması
• Çekimden birkaç saat önce yeme içmenin kesilmesi

Çekim sırasında;

Çekim sırasında hasta, hareket eden bir masanın üzerine yatırılır. Masa daire şeklindeki röntgen kaynağının içinden geçmektedir. Bu sırada röntgen tüpü hasta etrafında dönerek vücudun çeşitli bölümlerine ışın gönderir, vücudun bölümlerinden geri gelen sinyaller alıcılar tarafından kaydedilerek bilgisayar tarafından işlenir. Bu şekilde ince kesit görüntüler elde edilir. Röntgen tüpünün dönmesi uğultu ve gürültü gibi çeşitli sesler duyulmasına neden olabilir.

Görüntü kalitesini bozan hareketi engellemek için bazen kayışlar ve yastıklar kullanılabilmektedir. Hastanın başının sabit kalması için bazen özel bir başlık takılabilir.  Ayrı bir odadaki radyoloji teknisyeni hastayı görebilir ve duyabilir. Teknisyenle özel ses sistemi aracılığıyla hastalar iletişim kurabilir. Teknisyen, görüntülerin bulanıklaşmasını önlemek için belirli zamanlarda hastadan nefesini tutmasını isteyip, komutlar verebilir.

Çekim sonrasında;

Çekim sonrasında hastalar normal rutinine dönebilir. Eğer çekim sırasında hastaya kontrast madde verildiyse, bunun için özel talimatlar verilebilir. Bazı durumlarda çekim sonrası kendinizi iyi hissetmenizi sağlamak için ayrılmadan önce kısa bir süre beklenilmesi istenebilir. Çekim sonrası böbreklerin kontrast maddeyi vücuttan atmasına yardımcı olmak için bol miktarda sıvı tüketilmesi istenebilir.

Tomografinin avantajları nelerdir?

-Bilgisayarlı tomografi (BT)  kesitsel bir yöntem olduğundan röntgenden farklı olarak, istenmeyen yapıların görüntülerinin üst üste binmesini tamamen ortadan kaldırır

-Daha yüksek kontrast çözünürlüğü sağlar. Böylece fiziksel yoğunluklarında %1’den daha az fark olan dokuları ayırt edebilir

-Çok düzlemli yeniden biçimlendirme ve 3D görüntüleme mümkündür

-Görüntülerin dijital ortamda saklanabilmesi ve karşılaştırılabilmesi mümkündür

-Ultrasona göre daha fazla detay sağlar.

-Ultrasona göre daha nesnel bir yöntem olduğundan eski tetkik ile yeni tetkik karşılaştırması daha kolaydır

-MR’a göre daha hızlı, daha ucuzdur ve harekete bağlı görüntü bozulması daha azdır.

– Gereksiz cerrahileri önlemede yardımcıdır

-Tomografi eşliğinde tanısal biyopsi işlemleri yapmak mümkündür

İlaçlı tomografi nedir?

Maliyet ve radyasyon göz önüne alındığında, Bilgisayarlı tomografinin optimal teknikle yapılması kritik önem taşımaktadır. Tomografinin ilaçlı istenme kararı klinik soruya dayanmakta ve protokol radyoloji uzmanı tarafından belirlenmektedir. Kontrast maddeler, organları daha net ayırt etmede ve kitle tespiti ile tanımlanması için kullanılmaktadır. Kontrast maddenin çeşidi ve uygulama yolu, istenen çalışmanın tanısal verimini arttırmaktadır.

Yapılacak incelemeye göre ilaç hastaya ağız yoluyla veya damardan verilebilir. Nadiren bazı hastalıkların tanısında ilacın makattan verilmesi gerekebilir. Kontrast madde seçimi ve uygulama yolu istenen doku farklılaşmasına ve şüphelenilen tanıya bağlıdır. Bilgisayarlı tomografide kullanılan ilaçlar genellikle iyot veya baryum içermektedir. Bu nedenle bazı durumlarda ilaçlı tomografi sakıncalıdır. Bu durumlar kontrast maddelere karşı alerjik reaksiyon öyküsü, gebelik, tiroid hastalığı için radyoaktif iyot tedavisi öyküsü, metformin kullanımı ve kronik veya akut böbrek yetmezliğidir. İlaçlı çekim yapılmadan önce hastanın böbrek işlevini gösteren tahliller yapması gerekmektedir. Hasta için en uygun çekimin elde edilmesi için gönderen hekim ve radyolog arasındaki açık iletişim bulunması gerekir.

İlaçlı tomografide oral yol ile alınan ilaç ağızda garip bir metalik tat yaratabilir. Bununla birlikte damardan uygulanan ilacın vücuda yayılan sıcaklık hissine sebep olması da olağandır.  İlaçlı çekim sonrası hastayı bir süre gözlem altında tutmak ve vücuttan ilacın idrar yolu ile atılması için bol su tüketilmesi gerekmektedir.

Tomografi neden çekilir?

Tomografi hastalıkların teşhisinde, tedaviye yol göstermede, kanser hastalıklarının evrelemesinde, gereksiz cerrahileri önlemek amacıyla ve tanısal biyopsi işlemlerine kılavuzluk etmek için çekilebilir.

Tomografi sonucu ne zaman çıkar?

Tomografi sonucunun çıkması durumun aciliyetine, hasta yoğunluğuna, inceleyen hekim sayısına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

Tomografide her şey çıkar mı?

Tomografi insan vücudu hakkında yapısal ve anatomi bilgisi verir. Organların işlevi ve hastalıkların ne tür hücreler tarafından oluşturulduğu ile ilgili bilgi vermez. O yüzden bazı sınırlamaları mevcuttur. Tomografi tek başına bütün hastalıkların teşhisinde yeterli olmayıp, klinik, laboratuvar ve patoloji ile birlikte değerlendirilmelidir.

Tomografinin zararları nelerdir?

BT taraması sırasında kısa süreliğine iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalınır. Tomografi daha ayrıntılı görüntüleme yöntemi olduğu için radyasyon miktarı geleneksel röntgene göre daha fazladır.  Düşük doz radyasyonun tomografi çekimlerinde uzun dönemde zarara neden olduğu gösterilmemiştir, ancak çok daha yüksek dozlarda potansiyel kanser riskinde küçük bir artış olabilir. Teknolojinin gelişimi ile hızlı makinelerde alınan doz en aza indirilmiştir. Tomografiden elde edilen faydalar göz önüne alındığında olası riskler göz ardı edilebilir. Ancak yine de tekrarlayan, yüksek dozlarda, gereksiz tetkik yapılmamasına dikkat etmek gerekir.

MR ve bilgisayarlı tomografi arasında ne fark vardır?

MR görüntülerinde röntgen ışını yerine radyo dalgaları kullanılır. Bu nedenle iyonlaştırıcı radyasyon içermez. MR görüntülerinin kontrast çözünürlüğü, BT görüntülerinin ise uzaysal çözünürlüğü daha fazladır. MR görüntüleri kas iskelet sisteminin değerlendirmesinde daha üstündür. Ancak bu kadar avantajların yanı sıra tomografi kullanımı daha yaygındır. Çünkü daha hızlı görüntüler elde edilir, hareket hataları daha azdır, hava ve kemiği MR görüntülerine göre daha iyi gösterir, daha ince kesitler elde edilebilir, üç boyutlu görüntü elde etme olanağı sağlar ve anestezi gerektirmeden çekimler yapılabilir. Ayrıca kapalı alan korkusu MR’a göre daha azdır.

Bilgisayarlı tomografi çekimi kaç dakika sürer?

Bilgisayarlı tomografinin süresi değerlendirilecek bölgeye göre farklılık gösterir. Genel olarak birkaç saniye ile birkaç dakika sürebilir. Ancak çekim öncesi içilmesi gerek ilaçlı suyun bağırsaklara ilerlemesi 1-1.5 saat alabilir. Bu sebeple çekime randevu alırken ön hazırlık ve çekim sonrası gözlem sürecini de göz önünde bulundurarak randevu alınması gerekir.

Covid-19 tespitinde tomografinin yeri nedir?

Bilgisayarlı tomografi (BT) COVID-19 tanısında en yaygın kullanılan görüntüleme yöntemidir. Yapılan çalışmalar tanısal özgüllüğünün yaklaşık %98 olduğunu göstermiştir. Ancak unutulmaması gerekir ki BT Covid-19 tanısında bir tarama testi değildir. BT’nin boğaz sürüntüsü negatif olan olgularda, klinik olarak arada kalınan hastalarda ve solunum sıkıntısı yaşayan hastalarda tanı koyma ile hastalığın takibinde yardımcı bir yöntem olarak kullanılması uygundur

Tomografi çekiminden önce dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

• İlaçlı çekim olacak ise böbrek işlevini değerlendiren tahlillerin yapılması
• Çekimden birkaç saat önce yeme içmenin kesilmesi
• Giysilerin bir kısmının veya tamamının çıkarılarak hastane önlüğünün giyilmesi
• Görüntü kalitesini engelleyebilecek kemer, mücevher, takma diş ve gözlük gibi metal nesnelerin çıkarılması
• İlaçlı su içilecek ise, ilacın bağırsakları doldurması için ilaçlı suyun yavaş yavaş içilmesi ve yaklaşık 1-1.5 saat beklenilmesi gerekmektedir.

Tomografi hamilelere zarar verir mi?

Tomografi iyonizan radyasyon içerdiği için gebelik durumunun radyoloji uzmanına ve teknisyenine mutlaka bildirmesi gerekir. Yapılan çalışmalar karın bölgesi dışındaki BT’lerde (beyin, paranazal, göğüs BT v.b), pelvise kurşun koruma yerleştiriliyorsa bebek için hiçbir risk olmadığını göstermiştir. Yine de gebelerde tomografinin bebeğe zarar vereceği konusunda yeterli bilimsel çalışma bulunmamaktadır. Bu sebeple BT taraması ile karın veya pelvis bölgesi incelenirse, bebek için çok hafif bir risk söz konusu olabilir. Hamilelik sırasında BT’ye maruz kalan doğmamış bir bebeğin, çocukken kanser geliştirme şansı 1000’de bir daha fazla olacağı düşünülmektedir. Ancak bu risk seviyesi kanıtlanmamıştır ve mevcut olmayabilir. Radyolog ve teknisyen, hamile olduğunuzu bilirlerse sizin için ultrason veya MR gibi alternatif görüntüleme yöntemlerini önerecek veya BT çekilmesi mutlaka gerekiyor ise radyasyon dozunu düşürmek için BT inceleme tekniklerini ayarlayacaktır. Radyasyon korkusu nedeniyle ciddi veya acil hastalığınızı teşhis etmek gibi gerekli olan durumlarda BT incelemesini reddetmemelisiniz. Sağlıklı bir bebeğe sahip olmanın en önemli faktörü sağlıklı bir anneye sahip olmaktır, çünkü bebeğin sağlıklı kalması ve hamileliğini sürdürebilmesi anneye bağlıdır. Ayrıca kontrast maddelerin gebelikte güvenli olduğu ve bebeğe geçmediği bilinmektedir.

Bebek ve çocuklarda bilgisayarlı tomografi nasıl çekilir?

Bebek ve çocuklarda tomografi yetişkinlere uygulanan aynı yöntemle çekilir. Ancak boya ve kiloya göre radyasyon dozu düşürülür. Tetkik kısa sürdüğü için çoğu zaman harekete bağlı görüntü bozulmasını engellemek için anestezi gerekmez. Bunun yerine özel kayışlar ile teknisyen bebeğinizi veya çocuğunuzu sabitler. Bebek ve çocuklarda büyüyen ve bölünen hücreler olduğundan ve yaşam süreleri daha fazla olduğundan radyasyona daha duyarlı oldukları bilinmektedir.

Sonuç olarak, küçük bir çocuk için radyasyona bağlı kanser geliştirme riski, aynı BT taramasına maruz kalan bir yetişkine kıyasla birkaç kat daha fazladır.

Ancak son on yılda BT ekipmanlarındaki gelişmeler, daha düşük dozlarda daha iyi görüntülere olanak sağlamıştır. Uygun ayarların kullanımının çok daha yaygın hale gelmesi de çocuklar için dozların azaltılmasını sağladı.

Yine de düşük dozlardan bağımsız olarak, tek bir hastaya yapılan çoklu taramalar özel bir endişe yaratır. Ayrıca tek bir inceleme sırasında birden fazla tarama (yani birden fazla kontrast “fazı”) kullanılması radyasyon dozunu daha da artıracaktır. Vakaların büyük çoğunluğunda, pediatrik BT sırasında tek bir tarama yeterli olmalıdır.

Genel vücut sağlığınız ile ilgili bilgi sahibi olmak için gerekli testleri evinizin konforunda yaptırabilirsiniz. Bunun için linki tıklamanız ve size özel testleri yaptırmanız yeterli. https://evdesaglik.memorial.com.tr/urun-ve-hizmetler/laboratuvar-paketleri-c/genel-saglik-c8/

Geniz akıntısı toplumda sık rastlanan ve oldukça rahatsız edici bir durumdur. Geniz akıntısı çoğunlukla üst solunum yolları enfeksiyonları ve alerjik hastalıklar sonucu meydana gelmektedir. Memorial Şişli Hastanesi Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Şenol Çomoğlu, geniz akıntısı ve tedavi yöntemleri hakkına bilgi verdi.

 Geniz nedir?

Geniz en basit tabiriyle burun boşluğunun arka tarafıdır. Burun boşluğunun arka tarafı ağız boşluğunun arka tarafı ile aşağıya doğru gırtlak ve yemek borusuna doğru devam eder. Yemek borusu, gırtlak ve geniz arasındaki bu kısım yutak olarak nitelendirilir. Diğer bir deyişle geniz bölgesi; burnu yutakla birleştiren bir boşluktur ve bu boşluğa aynı zamanda orta kulağa hava taşıyan östaki tüpü açılmaktadır.

Geniz akıntısı nedir?

Geniz akıntısı, boğazda mukus birikimi ya da mukusun genizden yutak kısmına yani boğaza doğru akıyor olma hissidir. Normalde burun içi ve sinüsler “mukoza” denilen bir doku ile döşelidir. Mukoza içindeki küçük salgı hücreleri günde toplamda 1-2 litre ince “mukus” üretirler. Mukoza üzerindeki tüysü hücreler ise bu ince mukusu ritmik olarak belli bir yönde arkaya doğru geniz bölgesine iterler. Bu mukus yutkunma sırasında yutulur ve bu durumun farkına varılmaz. Bu mukus üretim ve hareket sistemi “mukosilyer klirens” olarak adlandırılır. Sinüslerin ve solunan havanın nemlenmesi, temizlenmesi, solunan havanın filtrelenmesi, yabancı cisimlerin tutulması, enfeksiyonun önlenmesi gibi birçok işlevi yerine getirir. Bu temizleme mekanizması sinirler, damarlar, salgı bezleri, hormonlar, kaslar ve tüysü hücreler arasında oldukça karışık bir etkileşim ile düzenlenir.

Geniz akıntısı neden olur?

“Mukosilyer klirens” mekanizmasının herhangi bir sebeple düzgün çalışmaması ya da mukus üretimindeki anormal artışa yol açan durumlar geniz akıntısına yol açabilir.

1.Artmış ince mukus üretiminin nedenleri

• Soğuk algınlığı veya grip (üst solunum yolu virüsleri)
• Alerjik rinit (saman nezlesi)
• Alerjik olmayan rinitler
  • Soğuk hava ilişkili
  • Sıcak ya da baharatlı yemek ilişkili
  • Gebelik ilişkili
  • Hormon ilişkili
  • İlaçlar (genellikle doğum kontrol hapları veya hipertansiyon ilaçları)
  • Vazomotor rinit (genelde ileri yaşta görülen burun salgı üretiminde düzenleme bozukluğu)

2.Artmış yoğun mukus üretiminin nedenleri

• Genelde kışın ısıtılan ve yetersiz nemlendirilen iç ortamlarda bulunulduğundan ortaya çıkar.
• Uzamış üst solunum yolu enfeksiyonları (genelde bakteriyel)
• Süt ürünleri alerjisi gibi bazı gıda alerjileri

3.Miktarı azalmış ama yoğunluğu arttığı için “geniz akıntısı” hissi oluşturan mukus üretimi olan durumlar

Solunan hava kalitesini düşüren kirleticilere uzun maruziyet

• Sigara dumanı
• Endüstriyel kirleticiler
• Egzos dumanı

Yapısal problemler (burun içinde eğrilik vb.)

Yaş (Yaşla birlikte burun içi dokularda büzüşme ve kuruluk ortaya çıkar, mukus üretimi azalır ama mukus koyulaşır. Bu durum geniz akıntısı olarak hissedilir)

4.Yutma bozukluklarının neden olduğu durumlar

• İleri yaş
• Gastroözefageal reflü
• Diğer yutma bozuklukları

Geniz akıntısı belirtileri nelerdir?

 

• Boğazda akıntı hissi
• Çok sık yutkunma ihtiyacı
• Sürekli boğaz temizleme
• Pürüzlü ses
• Boğazda tahriş hissi ve ağrı
• Boğazda yumru hissi
• Öksürük (genellikle iki aydan uzun süren)

Bu belirtiler hastadan hastaya farklı yoğunluk ve çeşitlilikte görülebilir. Sadece akıntı hissi olan hastaların birçoğunda bu belirtilerin hiçbirisinin olmadığı ya da bu belirtilerin farklı birçok hastalıkların ortak belirtisi olabileceği de unutulmamalıdır.

 

Geniz akıntısı nasıl teşhis edilir?

Geniz akıntısı genellikle hastanın şikayetleri üzerinden sebebe yönelik araştırmalar yapılan bir semptomdur. Akıntının kendisini iltihaplı ya da çok yoğun olmadığı müddetçe görüp tanı koymak söz konusu olmaz. Tam bir kulak burun boğaz muayenesi yapılır ve olası sebeplere odaklanılır. Alerji düşünülen durumlarda alerji testleri ya da sinüzit gibi olası sebeplerde burun endoskopisi gibi yardımcı tanı yöntemlerine başvurulabilir.

Geniz akıntısı tedavisi nasıldır?

Geniz akıntısında tedavi sebebe yönelik yapılır. Bakteriyel sinüzitlerde tedavi uygun antibiyotik, burun yıkama uygulamaları ve spreyler ile yapılmaktadır. Kronik sinüzitlerde  endoskopik cerrahi ile sinüslerin temizlenmesi çoğu zaman tedavinin bir parçasıdır. Alerji söz konusu olduğunda alerjenden uzak kalmak, topikal steroid spreyler ve yeni kuşak antihistaminikler tedavi seçenekleri arasındadır. Geniz akıntısı sebebi gastroözefageal reflü ise yüksek yastık kullanılması, yatmadan önce yemek yenmemesi, kahve ve alkol tüketiminin azaltılması ve bazen antiasit ya da mide koruyucu tedavi gibi ilaçlar kullanılması önerilir. Burun içinde yapısal bir problem saptandığında yine sebebe yönelik tedavi önerilir.

Septum deviasyonu, konka büyümesi, polip, septum perforasyonu gibi durumlar cerrahi olarak tedavi edilmektedir. Bu noktada kulak burun ve boğaz hastalıkları uzmanı ile mevcut burun içi probleminin hangi şikayetlerle ilişkili olabileceğinin konuşulması yararlı olacaktır zira bunun gibi birçok burun içi probleminde geniz akıntısı yoktur ya da cerrahi ile hedeflenen şikayet sıklıkla geniz akıntısı değildir. Geniz akıntısının altta yatan sebebinin saptanamaması nadir değildir ve bu durum genellikle ileri yaş grubunda söz konusudur. Böyle durumlarda bir engel yoksa hastaların sıvı alımını artırmaları (günde sekiz bardak su), mukus inceltici ilaçlar kullanmaları ve burun yıkaması uygulamaları önerilmektedir.

Geniz akıntısı nasıl önlenir ve ne iyi gelir?

• Evinizde ya da iş yerinizde hava nemini artırmak için soğuk bir buharlı nemlendirici veya buharlaştırıcı kullanın.
• Sıvı tüketimini arttırın. Bu solunum yollarının nemlenmesini arttıracak, mukusu inceltecektir.
• Alkol alımı ve kahve tüketimi gibi sıvı kaybettiren alışkanlıklarınızı azaltın.
• Kuru ve soğuk hava durumunda uzun süre kalmayın.
• Aktif ya da pasif sigara kullanıcısı olmayın.
• En az sabah evden çıkmadan ve gece yatmadan günde 2 kez olmak üzere deniz suyu spreyi ile burun temizliği yapın.
• Bildiğiniz alerjiniz varsa alerjenden uzak durun ve uygun alerji tedavisi için doktorunuza başvurun.

Geniz akıntınız varsa ve bunun alerjiden kaynaklandığını düşünüyorsanız Alerji testi paketlerimizi satın alabilir, evinizin rahatlığında hizmet alabilirsiniz.” https://evdesaglik.memorial.com.tr/p/alerji-taramasi-solunum-maddeleri-ve-gidalar/

Aşırı kilo, alkol, tütün kullanımı ve farklı hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkan karaciğer yağlanması, karaciğerde olması gerektiğinden daha fazla yağ birikmesinden kaynaklanıyor. Sağlıklı her karaciğer az miktarda olsa da yağ içeriyor. Karaciğerde fazla yağ birikimi ise ilerleyen dönemlerde karaciğer yetmezliğine neden olan siroza yol açabileceğinden tedavisinin erken dönemde planlanması gerekiyor. Diyet ile kilo kontrolü gerektiren karaciğer yağlanmasının yaşam tarzı değişiklikleri ile de kontrol altına alınması gerekiyor. Memorial Diyarbakır Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Nurettin Tunç, karaciğer yağlanması hakkında bilgi verdi.

Karaciğer yağlanması nedir?

Vücudun en büyük iç organı olarak kabul edilen karaciğerin temel işlevi toksinleri uzaklaştırmak ve gıda besinleri işlemektir. Karnın sağ üst tarafında yer alan karaciğer 6 ayda bir olmak üzere kendini yenileme özelliğine sahip olan organ olarak bilinmektedir. Sindirim sistemine gelen kan, vücudun başka yerine gitmeden karaciğerde süzülmektedir. Karaciğer yağlanmasının toplumda görülme sıklığı kesin olmamakla birlikte her 10 insandan birinde görüldüğü düşünülmektedir. Karaciğerin yağlanması hasara neden olmayabilir, ama iltihaplanması ciddi komplikasyonlara neden olmaktadır. Toplumda sarılık yani hepatit olarak adlandırılan durum karaciğer iltihaplanması, karaciğer yağlanmasına bağlı görülmektedir. Alkolik yağlı karaciğer hastalığı, alkole bağlı karaciğer hastalığının en erken aşamasıdır. Sonraki aşamalar alkolik hepatit ve sirozdur.

Karaciğer yağlanması neden olur?

Yağlı karaciğer (NAFL) hastalığının tam nedeni bilinmemekle birlikte, kilo alımı ve obezite ile giderek yaygınlaşan genel olarak iyi huylu bir durum olarak kabul edilmektedir.  Şu anda Dünyada karaciğer bozukluğunun en yaygın nedeni olarak bilinmektedir. Özellikle aşırı alkol kullanımının tetiklediği karaciğer yağlanması obezite, diyabet, yüksek tansiyon, beslenme biçimi, tütün ürünü kullanımı ve bazı ilaçların kullanımına bağlı karaciğer yağlanması riskini tetiklemektedir. Ancak bazı durumlarda karaciğerin yağı metabolize edememesi de karaciğer yağlanmasına neden olmaktadır. Alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD) karaciğerde yağ birikmesi, yağ infiltrasyonu olarak adlandırılmaktadır. Karaciğer yağlanması ile karakterize tıbbi bir durum olan NAFLD iki türü bulunmaktadır.

1-Alkolsüz yağlı karaciğer (NAFL), yağ infiltrasyonunun olduğu ancak iltihaplanmanın olmadığı genel olarak iyi huylu bir durum

2-Karaciğer iltihabı ile birlikte yağ infiltrasyonunun olduğu alkolsüz steatohepatit (NASH)

Alkol kötüye kullanımı ve diğer durumlar da karaciğer sorunlarına yol açabilmektedir.  NAFLD’ nin herhangi bir formuyla teşhis edilebilmesi için, bir kişinin ağır alkol kullanım öyküsü veya karaciğer rahatsızlığına (hepatit C gibi) neden olabilecek başka bir soruna sahip olmaması gerekmektedir.

Karaciğer yağlanması belirtileri nelerdir?

Karaciğer iltihaplanması yani NASH’li çoğu insanın hiçbir semptomu bulunmamaktadır.  Nadiren, yorgunluk, halsizlik hissi ve sağ üst karın bölgesinde belirsiz bir rahatsızlık olan kişilerde alkolsüz yağlı karaciğer (NAFL) bulunmaktadır. Karaciğer yağlanmasın da karaciğer normal çalışır ve herhangi bir belirti görülmemektedir. Alkolsüz karaciğer yağlanması (NAFL) genellikle, bir başka nedenle safra taşlarını aramak için yapılan ultrason yöntemi gibi, karın görüntüleme testleri yaptığında bulunmaktadır. Karaciğer yağlanması belirtileri kısaca şu şekilde sıralanabilir;

• Sarı bir cilt tonu,
• Bacak ve karın şişliği,
• Mide bulantısı,
• İştahsızlık,
• Yorgunluk ve zihin karışıklığı,
• Karın ağrısı belirti olarak gösterilebilir.

 Karaciğer yağlanması tedavi şekilleri nelerdir?

Karaciğer yağlanmasında tedavi, obezite, diyabet ve hiperlipidemi gibi durumları kontrol etmeyi amaçlamaktadır.  İnsülin direncini tedavi eden ilaçlarla çeşitli deneysel tedaviler araştırılmaktadır. Kilo vermek, karaciğer enzimleri ve insülin düzeylerini düşürmeye yardımcı olabilir ve yaşam kalitesini iyileştirebilmektedir.  Hızlı kilo kaybı karaciğer hastalığının kötüleşmesi ile ilişkilendirildiğinden kilo kaybı kademeli olmalıdır. (örneğin haftada 1 ila 2 kg).

E Vitamini — E vitamininin karaciğer yağlanması (NASH) bir parçası olarak meydana gelen karaciğer hasarının bir kısmını azaltabileceğine dair bazı kanıtlar bulunmaktadır.

Alkol tüketiminden kaçınılmalıdır.

Ağırlıklı olarak taze meyve sebze tüketimi, zeytinyağı, baklagiller ve tam tahıllı ekmek tüketiminin sağlandığı Akdeniz tipi beslenme şekli karaciğer yağlanması tedavi sürecinde önerilmektedir. İnsülin direncinin kontrol alınması ve düzenli egzersizlerin yapılması önem arz etmektedir.

Karaciğer yağlanması kimlerde olur?

Karaciğer yağlanması nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, en sık aşağıdaki koşullardan birine sahip kişilerde görülür.

• Obezite: Karaciğeri yağlı tespit edilen kişilerin yüzde 70’inden fazlasının obez olduğu tespit edilmiştir.
• Diyabet: Karaciğeri yağlı kişilerin yüzde 75 kadarında tip 2 diyabet görülmektedir.
• Hiperlipidemi – NASH’li kişilerin yaklaşık yüzde 20 ila 80’inde hiperlipidemi görülmüştür. (yüksek kan trigliserit seviyeleri ve/veya yüksek kan kolesterol seviyeleri).
• İnsülin direnci – İnsülin direnci genellikle hiperlipidemisi olan ve obez olan kişilerde görülür; bu semptom grubu, metabolik sendrom olarak bilinir ve sıklıkla karaciğer yağlanmasına sahip kişilerde görülür.
• İlaçlar ve toksinler karaciğer yağlanmasına neden olabilmektedir.

 Karaciğer yağlanması nasıl geçer?

Aşırı kilolu ya da obez sınıfında olunması halinde tedavi şekli olarak atılacak ilk adım bir Gastroenteroloji uzmanı ile birlikte beslenme uzmanından önerisi doğrultusunda diyet beslenme programı ve yapılacak düzenli egzersizler ile sağlıklı bir şekilde kilo verilmesi olmalıdır. Akdeniz tipi beslenme şekli sıkça önerilmektedir. Karaciğer yağlanmasına neden olan etken tespit edildikten sonra önlemler alınmaktadır. Yapılan araştırmalara göre bazı ilaçların kullanımı karaciğer yağlanması riskini tetiklediğinden bu duruma neden olan ilaçların uzman hekim gözetiminde sınırlandırılması ya da değiştirilmesi gerekmektedir.

Karaciğer yağlanması hangi yaşlarda sıklıkla görülür?

Karaciğer yağlanması genellikle 40-60 yaş arasında görülmektedir. Ancak 10 yaşından sonra da görülebilmesi mümkündür. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere oranla daha yüksek olarak saptanmıştır.

Karaciğer yağlanması normal midir?

Karaciğer yağlanması anormal bir hastalık olup karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanserine ilerleyebilir. Erken dönemde alınacak tanı ile uygulanacak tedavi yöntemleri hayati önem arz etmektedir.

Karaciğer yağlanmasına faydalı yiyecekler nelerdir?

Karaciğerin işlevsel özelliklerini destekleyerek yardımcı görevinde bulunan bazı besinler bulunmaktadır. Aşırıya kaçmayacak şekilde kahve, yeşil çay ve yağlı balıklar tavsiye edilmektedir.

Karaciğer yağlanması kendiliğinden geçer mi?

Kilo verme, diyet, obezite insülin direnci ve hiperlipidemi gibi durumların tedavisi sağlanarak ya da ideal düzeyine getirilerek iyileşme sağlanabilmektedir.

Karaciğer yağlanması genetik mi?

Direkt genetik olmamakla birlikte genetik faktörlerinde bağlı olduğu insülin direnci, obezite gibi durumların karaciğer yağlanmasına yol açabilmektedir.

Karaciğer yağlanması vücutta neler yapar?

Karaciğer yağlanması tedavisi sağlanmadığı taktirde zamanla kötüleşerek ilerlemesine neden olmaktadır. En ciddi komplikasyonu, karaciğer sirozdur.  Diyabetli yaşlı insanlar siroz geliştirme riski altında olabilir.  Karaciğer yağlanması sıklıkla metabolik sendrom (insülin direnci, obezite ve hiperlipidemi) bulunur. Metabolik sendrom da kalp hastalığı, kalp krizi için yüksek risk barındırmaktadır.

Stres karaciğer yağlanması yapar mı?

Stres karaciğer yağlanması yapmaz, ancak strese bağlı dengesiz beslenme obezite, hiperlipidemiye yol açarak karaciğer yağlanması yapabilir.

Karaciğer yağlanmasının ciltteki belirtileri nelerdir?

Karaciğer yağlanmasının direkt olarak cilt bulgusu bulunmamaktadır.

Karaciğer yağlanmasının bitkisel tedavisi mümkün müdür?

Karaciğer yağlanmasının kesin tedavisi yoktur.  Tedavi evresi obezite, diyabet ve hiperlipidemi gibi durumları kontrol etmeyi amaçlar. İnsülin direncini tedavi eden ilaçlarla çeşitli deneysel tedaviler araştırılmaktadır. Siz de karaciğer yağlanması ile ilgili risklerinizi bilmek ve bu konuda gerekli testlerinizi yaptırmak istiyorsanız linke tıklayabilirsiniz.

https://evdesaglik.memorial.com.tr/p/karaciger-sagligi-paketi/